zespół budowli obronnych, umocnień i urządzeń przystosowanych do prowadzenia walki. Rozróżnia się f. stałe (np. umocnienia terenu na granicy kraju oraz w ważnych pod względem strategicznym rejonach w głębi państw) oraz f. polowe (budowane w trakcie działań wojennych, przed starciem, w czasie walki, np. rzymskie obozy wojskowe, średniowieczne tabory wozowe, szańce polowe, od XVI w., okopy strzeleckie, od XIX w.). F. stałe składają się z takich elementów łączonych w zespoły, jak: forty, twierdze, punkty i węzły oporu, rejony umocnione; stosowane były od najdawniejszych czasów, np. warowne mury Babilonu, Kartaginy, Tyru, Rzymu, Wielki Mur Chiński, w średniowieczu obwarowania miast, zamki obronne (np. Malbork), w późniejszych wiekach - f. bastionowa Zamościa; w XIX w. f. poligonalne polegające na stosowaniu pierścieni wysuniętych fortów, np. f. Modlin wzniesiona na polecenie Napoleona i rozbudowana potem przez Rosjan, czy f. twierdzy Kraków zbudowana przez Austriaków. Po I woj. świat. powstały f. ciągłe - systemy ukrytych w ziemi i połączonych ze sobą schronów żelbetowych z kopułami pancernymi, np. franc. linia Maginota, niem. linia Zygfryda.
FOSA, PERSEPOLIS, ESPLANADA, REDUTA ORDONA, TWIERDZA, CZĘSTOKÓŁ, BASTION, LELEWEL, INŻYNIERIA, OSTRÓG
- bastion, w fortyfikacji XVI-XVIII...
- basteja, w fortyfikacji XV-XVI...
- LINIA MAGINOTA, system fortyfikacji we...