Józef Klemens, ps. Wiktor, Mieczysław (1867-1935)
mąż stanu, działacz niepodległościowy, pochodził z rodziny szlacheckiej, niegdyś zamożnej, zubożonej eksperymentami gosp. ojca; gimnazjum w Wilnie, studia med. (nie ukończone) w Charkowie; 1887-92 na zesłaniu na Syberii za udział w przygotowaniach do zamachu na cara; od 1893 w PPS, członek władz nacz., red. nacz. "Robotnika"; 1900 aresztowany, symulował chorobę psychiczną, 1901 zbiegł ze szpitala w Petersburgu; 1905-07 kierował Organizacją Bojową PPS, od 1906 przywódca PPS Frakcji Rewolucyjnej (nie rezygnującej z hasła niepodległości kraju); od 1908 organizator ruchu strzeleckiego jako kadr przyszłej armii pol.; 1914 współzał. POW, inicjator utworzenia Legionów Polskich, komendant I Brygady, z której tzw. kompanią kadrową wkroczył 6 VIII 1914 do Kongresówki; 1916 złożył demonstracyjną dymisję usiłując wymóc na Austriakach nadanie Legionom samodzielności; 1917 doprowadził do tzw. kryzysu przysięgowego; 1917-18 internowany przez Niemców w Gdańsku i Magdeburgu; od listopada 1918 Tymczasowy Naczelnik Państwa, 1919-22 Naczelnik Państwa; 1919 powołał rząd Paderewskiego, posiadający poparcie endecji; od marca 1920 marszałek Polski; zwolennik utworzenia bloku państw obejmującego Polskę, Ukrainę i Białoruś i będącego w sojuszu z Rumunią, Łotwą i Estonią; zainicjował tzw. wyprawę kijowską w porozumieniu z Ukraińską Radą Ludową; w toku wojny polsko-bolszewickiej przyczynił się do kolejnego zwrotu w przebiegu działań zbrojnych, określanego jako "cud nad Wisłą" (w którym zakres zasług P. jest różnie oceniany przez historyków); 1923 wycofał się z życia politycznego; 1926 dokonał zamachu stanu pod hasłem sanacji życia publicznego (przewrót majowy), 1926-28 i 1930 premier, od 1926 minister spraw wojskowych i generalny inspektor sił zbrojnych; faktyczny władca Polski, ograniczył rolę sejmu na rzecz władzy wykonawczej, zwalczał opozycję (proces brzeski, obóz w Berezie Kartuskiej); w polityce zagr. usiłował realizować koncepcję równowagi między Niemcami a ZSRR.
NARODOWA DEMOKRACJA, POLSKA. HISTORIA. PONOWNE TWORZENIE PAŃSTWA POLSKIEGO, LITWA ŚRODKOWA, WIKTOR, PETLURA, ŻEROMSKI, ZARUSKI, KOŚCIAŁKOWSKI-ZYNDRAM, , LUDOWY RUCH W POLSCE
- PIŁSUDSKI, Bronisław (1866-1918)...
- PIŁSUDSKI, polski statek transatlantycki,...
- Piłsudski Józef, (1867-1935)