(hist.)
określenie systemu polit. ukształtowanego w ZSRR począwszy od schyłku lat 20. charakteryzującego: przekształcenie państwa w reżim policyjny, panowanie hierarchicznie zorganizowanego aparatu partyjnego nad wszelkimi dziedzinami życia; zanik demokracji w życiu partii, a władza jej aparatu ograniczona jest jedynie przez rządzącego za pomocą terroru i jednocześnie otoczonego powszechnym kultem przywódcę (Stalina); cyklicznie powracające fale terroru (czystki); wykorzystywanie niewolniczej siły roboczej (gułagi); odwoływanie się do wielkorosyjskiego nacjonalizmu, przybierające niekiedy groteskowe formy wynajdywania rzekomych ros. prekursorów wszelkich wynalazków (np. Popow jako wynalazca radia, a Szamszugienkow - samochodu); fałszowanie historii, które zobowiązywało np. historyków, by udowadniali, że w polityce zewnętrznej Rosja była zawsze awangardą przynoszącą podbijanym ludom rozwiniętą cywilizację. Model ustroju określany jako s. przetrwał w ZSRR śmierć Stalina i - pomimo prób destalinizacji przez Chruszczowa - w kształcie lekko złagodzonym przetrwał do lat 80. Wśród historyków i teoretyków do dziś trwają dyskusje, do jakiego stopnia s. dzieli wspólne cechy z hitleryzmem (jako forma totalitaryzmu), poza dyskusją pozostaje, że wpisany w s. terror przypłaciły życiem miliony (niektóre szacunki to ponad 20 mln w ZSRR) jego ofiar.