Sodrużestwo Niezawisimych Gosudarstw, WNP
związek byłych republik związkowych ZSRR z Federacją Rosyjską, o charakterze konfederacji; utworzony XII 1991 w konsekwencji formalnego rozpadu ZSRR zapoczątkowanego deklaracjami suwerenności ze strony republik bałtyckich (XI 1988 Estonia, V 1989 Litwa, VII 1989 Łotwa), które domagały się reformy państwa związkowego, zwł. równoprawności tworzących go podmiotów i ograniczenia roli Rosji; 1990 podobne deklaracje złożyło dalszych 10 republik, w tym Ukraina, Kazachstan i sama Rosja; wiosną 1990 republiki nadbałtyckie (w kolejności jak wyżej) proklamowały niepodległość; w tym samym okresie (III 1990) Gruzja wypowiedziała ustawę z 1922 o utworzeniu ZSRR, a w ślad za nią Armenia, ogłaszając równocześnie deklarację niezawisłości; 1991 deklaracje niepodległości ogłosiły: Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan, Armenia, Azerbejdżan, Turkmenistan, Kazachstan; IX 1991 na nadzyczajnym Zjeździe Deputowanych ZSRR Gorbaczow i przywódcy 10 republik związkowych złożyli oświadczenie o zamiarze powołania związku suwerennych państw (konfederacji), z prawem dla każdego z państw do indywidualnego określenia zasad swojego udziału w związku; 18 X Układ o Wspólnocie Gosp. podpisało 8 republik (obok Rosji, Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan), a w kilka tygodni później Ukraina i Mołdawia; 8 XII 1991 prezydenci Rosji (B. Jelcyn), Ukrainy (L. Krawczuk) i przew. Rady Państwa Białorusi (S. Szuszkiewicz) podpisali umowę o rozpadzie ZSRR i ustanowieniu WNP (tzw. umowa białowieska); 21 XII 1991 w Ałma Acie, z udziałem 10 wymienionych republik i Rosji proklamowano utworzenie WNP; 30 XII 1991 w Mińsku oficjalnie ogłoszono likwidację ZSRR i jego wszystkich struktur; Mińsk obrano też za siedzibę Stałego Sekretariatu WNP; 1993 do WNP przystąpiła Gruzja (gł. dla zapobiegnięcia wyniszczającym kraj krwawym konfliktom w Osetii Płd. i Abchazji, podsycanym przez zwolenników WNP); podstawowym spoiwem WNP okazały się sprawy bezpieczeństwa i strategiczne dziedziny gospodarki; spornym problemem okazało się zarządzanie masą upadłościową po ZSRR, zwł. potencjałem jądrowym, armią, a także obiektami placówek dyplomatycznych b.ZSRR w różnych krajach; WNP ustanowiła m.in. Radę ds. Energii Elektrycznej, ds. Transportu Kolejowego, przeprowadziła umowy o jednolitej taryfie celnej, tranzytową, w sprawie koordynacji działalności banków, o siłach pokojowych i oddziałach rozjemczych, układ paliwowo-energetyczny, niemniej nie jest jeszcze instytucją stabilną; XII 1995 ros. Duma (zdominowana przez komunistów) unieważniła umowę białowieską; fakt ten nie ma konsekwencji prawnych, niemniej nadwątlił i tak słabą pozycję WNP;; IV 1996 Rosja podpisała w ramach WNP umowę z Białorusią o utworzeniu związku obu państw pn. Wspólnota Suwerennych Republik; od początku nowej dekady rysuje się erozja i tak wątłych struktur WNP; po Gruzji i Ukrainie, Kirgizja i Mołdawia w przeprowadzonych wyborach wprowadziły na stanowiska kierownicze w państwie przywódców opowiadających się za zbliżeniem z Zachodem, ferment ogarnął też Kazachstan, trwa na Białorusi; pęd społeczeństw ku demokracji i chęć uwolnienia się od ros. dominacji zapowiadają kres postkomunistycznych dyktatur i modelu Wspólnoty wzorowanej na ZSRR.
- Wspólnota Niepodległych Państw, , WNP (Sodrużestwo Niezawisimych...
- Wspólnota Niepodległych Państw, twór czysto formalny.(...)
- Wspólnota Niepodległych Państw, WNP (Sodrużestwo Niezawisimych...