pierwotnie określenie dla utworów wykonywanych na ulicy: pieśni z akompaniamentem gitary (do dziś zachowane w folklorze z kręgu iberyjskiego); od 1640 w Hiszpanii taniec w metrum trójdzielnym, znany także we Włoszech i Francji; w XVII w. we Włoszech p. nazywano krótki utwór oparty na równomiernym rytmie i o fakturze akordowej; od 1. poł. XVII w. w operze weneckiej pojawia się p. oparta na motywie ostinatowym, która wykazuje związek z późniejszą, najbardziej znaną, p. wariacyjną; wykorzystywali ją m.in. J.B. Lully, Ch.W. Gluck, W.A. Mozart i F. Couperin; w wersji instrumentalnej p. wariacyjne są rozbudowanymi formami, w których podstawę stanowi ostinatowy motyw basowy oraz trójdzielne metrum (np. Passacaglia c-moll na organy J.S. Bach, Passacaglia d-moll na organy D. Buxtehudego, Passacaglia g-moll na skrzypce solo H. Bibera); formę tę wskrzeszają w XIX i XX w. M. Reger, J. Brahms, P. Hindemith, B. Britten, F. Martin; A. Schönberg i A. Berg nawiązują do pierwotnego zakresu znaczeniowego tego terminu.
- ROMANESCA, , pochodząca prawdopodobnie...
- SZABELSKI, Bolesław (1896-1979)...
- Webern Anton, (1883-1945)