postawa i ideologia głoszące, że naród jest wartością nadrzędną, a sama więź narodowa jest czymś obiektywnym i niezależnym od subiektywnej woli jednostki; n. uważa, że interes i dobro własnego narodu stanowią kryteria oceny działań politycznych; z n. wiąże się zasada, że jednostki polityczne (państwa) powinny pokrywać się z granicami etnicznymi. U podstaw n. tkwi przeświadczenie, że narody nieustająco wchodzą w sprzeczne i nie dające się pogodzić interesy, dążąc do dominacji jednych nad drugimi. Odpowiedzią na tę diagnozę jest postulat egoizmu narodowego ("na ich bezwzględność [innych narodów] w walce odpowiedzią musi być nasza bezwzględność, ich egoizm narodowy musi się spotkać z naszym egoizmem" - pisał R. Dmowski, teoretyk n. polskiego). Powszechnie uważa się, że n. rozwinął się wraz z budzeniem się świadomości nar. w okresie kształtowania się społeczeństw burżuazyjnych (w okresie feudalizmu wspólnota opierała się na identyfikacji z monarchą lub stanowej), a idea suwerenności narodu, państwa-narodu, stała się dominująca w początku XIX w. N. rozwinął się wtedy zwł. jako ideologia narodów dążących do zjednoczenia (Włosi, Niemcy) lub odzyskania utraconej niepodległości (n. polski czy czeski). W tym kontekście n. odwołując się i afirmując własny język, historię i tradycję był formą politycznego legitymizmu. W XX w. pojawiły się próby radykalizacji n., które w najostrzejszej formie traktowały naród jako wspólnotę nie tylko hist. czy kulturową, ale biologicznej "więzi krwi", co w skrajnej postaci nazizmu miało uzasadniać wyższość rasową narodu niem. nad innymi. Tradycyjnie n. jako usiłowanie pomniejszenia (lub nawet wykluczenie) istnienia wartości ogólnoludzkich przeciwstawia się patriotyzmowi, który jest afirmacją wspólnoty narodowej bez akcentów wrogości wobec innych. W j. potocznym za n. uważa się bezkrytyczną egzaltowaną afirmację wszystkiego, co uważa się za reprezentatywne dla własnej kultury czy tradycji.
- nacjonalizm, ideologia stawiająca...
- nacjonalizm, (łac. natio - naród)...
- nacjonalizm, postawa społeczno-polityczna...