Gieorgij W. (1856-1918)
filozof ros.; początkowo związany z ruchem narodnickim (czł. organizacji Ziemla i Wola); 1879 opowiedział się przeciw frakcji terrorystycznej i stanął na czele frakcji Czornyj Pieriedieł, nastawionej na akcję propagandową wśród ludu; 1880 osiedlił się w Genewie, gdzie zorganizował ewoluującą ku marksizmowi grupę Wyzwolenie Pracy. Rozrachunkiem z narodnictwem były prace Socjalizm i walka polityczna oraz Nasze rozbieżności, w których dowodził, że kapitalistyczna rewolucja w Rosji jest w interesie proletariatu; pozwoli przezwyciężyć carską władzę wprowadzając liberalne instytucje polityczne; Rosja może skrócić swój cykl rozwojowy, nie może jednak ominąć - jak sądzili narodnicy - etapu kapitalizmu; charakterystyczne dla marksizmu P. przeświadczenie o konieczności dziejowej oraz o tym, że społeczeństwo należy badać tak samo, jak przyrodę, ponieważ materializm historyczny jest tylko zastosowaniem materializmu dialektycznego, wpłynęło na poglądy całej rosyjskiej socjaldemokracji, zwł. Lenina; poglądy estetyczne P. wyłożone gł. w Sztuka a życie społeczne (głosił, że o "wartości dzieła sztuki w ostatniej instancji stanowi ciężar gatunkowy jego treści"), jego niechęć do nowych zjawisk w sztuce (symbolizmu, kubizmu, impresjonizmu) wpłynęły w okresie późniejszym na ukształtowanie się estetyki socrealizmu; powróciwszy po 1917 do Rosji zaczął krytykować bolszewików za terroryzm i woluntaryzm uważając - wbrew Leninowi - że rewolucja socjalistyczna nie może zwyciężyć w kraju ekonomicznie zacofanym, o przewadze ludności chłopskiej; zmarł samotnie w przeświadczeniu, że bolszewicy przejmując władzę zniszczą zdobycze rewolucji lutowej.
- KAZAŃSKA DEMONSTRACJA, pierwsze rewolucyjne...
- CZORNYJ PIERIEDIEŁ, rosyjska rewolucyjna...
- MIENSZEWICY, członkowie ros. partii...