Jean-Paul (1905-80)
filozof i pisarz franc., czołowy przedstawiciel egzystencjalizmu; studia w École Normale Supérier, potem nauczyciel w liceach; 1933-35 przebywał w Niemczech, gdzie zapoznał się z filozofią Husserla i Heideggera; 1939 zmobilizowany, 1940-41 w niemieckim obozie jenieckim; 1945 założył z M. Merleau-Pontym pismo "Les Temps Modernes", którego red. nacz. był do końca życia; zainteresował się marksizmem i opowiedział jednoznacznie po stronie lewicy; 1964 odmówił przyjęcia nagrody Nobla, 1968 poparł wydarzenia "paryskiego maja" i zbliżył się do kręgów lewackich. Swoje poglądy filozoficzne zawarł gł. w dziele L'tre et le néant (1943); w ich centrum znajduje się koncepcja wolności, która jest dla S. przede wszystkim brakiem determinacji. Człowiekiem nie powodują ani zewnętrzne warunki, ani hipotetyczna natura ludzka, ani przeszłość, ponieważ nieustannie oddziela się od nich nicością, a nicość nie jest niczym zdeterminowana. Człowiek tworzy siebie poprzez absolutnie wolne wybory. Wolność człowieka poprzedza jego istotę ("egzystencja poprzedza esencję"). Człowiek, dopóki żyje, nie jest tym, czym jest, ale każdorazowo przekraczając swoją określoność, tym, czym ma być, co decyduje się wybierać ("człowiek nie jest tym, kim jest, ale tym, kim nie jest"). To, że tego nie dostrzegamy jest konsekwencją "złej wiary", powszechnej tendencji do skrywania przed sobą prawdy. Przebudzenie ze "złej wiary" i pełne przeżycie własnej wolności następuje w chwili trwogi, kiedy człowiek odkrywa, że tylko "nic" dzieli mnie od całego świata i od mojego bytu, a więc sens, jaki nada światu i własnemu bytowi, zależy tylko od niego. Znaczy to, że człowiek jest za siebie i świat całkowicie odpowiedzialny ("skazany na wolność"). Swoje poglądy przedstawiał S. także w formie dzieł lit.: powieści (Mdłości, Drogi wolności), opowiadań (Mur), dramatów (Ladacznica z zasadami, Muchy, Przy drzwiach zamkniętych, Diabeł i Pan Bóg, Więźniowie z Altony). W ścisłym związku z filozofią S. pozostają jego prace z krytyki lit.; w programowym tekście Czym jest literatura? (1947) rozpatrywał proces komunikacji literackiej jako urzeczywistnienie wolności pisarza i czytelnika i postulował zaangażowanie literatury. S. angażował się politycznie wspierając swoją publicystyką walkę o niepodległość Algierii, rewolucję kubańską, procesy dekolonizacji, po 1968 przestał sympatyzować z ruchem komunistycznym krytykując inwazję w Czechosłowacji, zbliżył się wtedy do kręgów franc. ultralewicy, udzielając m.in. wsparcia maoistom. Od 1945 był najważniejszym autorytetem franc. inteligencji lewicowej, zwł. tej jej części, która nie w pełni akceptowała stanowisko Francuskiej Partii Komunistycznej. W j. pol. ukazały się także: Rozważania w kwestii żydowskiej, Wyobrażenie, Marksizm i egzystencjalizm, Huragan nad cukrem.
ANOUILH Jean, BRASSEUR Pierre, PERIER, CAMUS Albert, LANZMANN, GNOSTYCYZM, NOBLA NAGRODA LITERACKA, NÉGRITUDE, EGZYSTENCJA,
- Sartre Jean-Paul, (1905-80)
- Sartre Jean Paul, (1905-80)
- antropocentryzm, (gr. anthropos = człowiek...