(z gr. sofos=mądry) ogólne określenie wędrownych nauczycieli i wychowawców przygotowujących młodzież do działalności publicznej w państwach-miastach staroż. Grecji (V-IV w. p.n.e.), którzy za nauczanie pobierali opłatę; nauczanie s. miało na celu zapewnienie uczniom sukcesu w zgromadzeniach polit. i sądach; najbardziej znani s. - Gorgiasz, Protagoras, Hippiasz - wypracowali własne doktryny, których wspólne elementy określa się jako teorię sofistyczną (sofistykę), która już w starożytności była atakowana przez przeciwników (Sokrates, Platon). Istotą doktryny s. było przeświadczenie, że poza sukcesem nie ma żadnego kryterium cnoty, a poza praktyką każdego państwa-miasta - innego kryterium sprawiedliwości; aby więc odnieść sukces, należy się nauczyć znaczeń terminów, które obowiązują w danej społeczności, przestrzegać panujących tam obyczajów i skutecznie wpływać na słuchaczy; prawda obiektywna nie istnieje, a jedynym kryterium jest praktyczna użyteczność. "Człowiek jest miarą wszechrzeczy: istniejących, że istnieją, nieistniejących, że nie istnieją" - twierdził Protagoras. S. uważali, że tak prawdy i zasady moralne, jak i prawa są wynikiem umowy. S. przyczynili się do rozwoju retoryki i językoznawstwa. Po wojnie peloponeskiej (404 p.n.e.) popularność s. zmalała. Kontynuatorzy pierwszych s. koncentrowali się gł. na retorycznych popisach, co przyczyniło się do utrwalenia negatywnej opinii o s. wyrażanej przez Platona, a termin s. coraz częściej zaczął oznaczać człowieka gotowego dla pieniędzy lub sławy udowodnić każde twierdzenie.
- sofiści, (gr. sophia = mądrość)...
- kierunki filozoficzne, Filozofia starożytna:...
- sofista, z gr. mędrzec, nauczyciel mądrości...