ogół poglądów na temat moralnych i religijnych wymiarów życia społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturalnego, odwołujących się do religijnej (gł. katolickiej i szerzej: chrześcijańskiej) koncepcji człowieka i społeczeństwa; wyraża się poprzez nauczanie społ. Kościoła kat. (dokumenty kościelne) oraz katolicką (chrześcijańską) naukę społeczną, zawartą w refleksji teoretycznej, która - ze względu na odwołania typu teologicznego i doktrynalnego - uchodzi za składnik teologii, a jej tezy są wykorzystywane w nauczaniu społ. Kościoła. Człowiek jest tu ujmowany jako "osoba ludzka" wyposażona od chwili poczęcia w szczególną "godność"; wychodząc od dogmatyki i antropologii filozoficznej, kat. nauka społ. za ostateczną płaszczyznę odniesienia dla interpretacji wszelkich faktów społ. uznaje Objawienie, a także poznanie naturalne i oświecone łaską wiary; wg niej podstawowymi regulatorami życia społ. są: służba osobom ludzkim (personalizm), dobro wspólne, solidarność, niesienie pomocy; zasady te uzyskują społ. wymiar w praktyce życiowej, stając się zarazem zasadami postępowania jednostek w społeczności oraz społeczności wobec jednostek; obok tych reguł obowiązują także inne uniwersalne wartości: prawda, sprawiedliwość, miłość bliźniego, wolność. Wbrew krytyce, a także oczekiwaniom środowisk kat., ani nauczanie społ. Kościoła, ani kat. nauka społ. nie stanowią zwartych systemów polit. czy, tym bardziej, ideologicznych; mimo że negatywnie ocenia się tu zarówno skrajny indywidualizm, jak też skrajny kolektywizm (grożący naruszeniem integralności osoby ludzkiej), s.n.K. nie może być uważana za formę "alternatywną" wobec jakichkolwiek programów polit. czy społecznych. Kościół powierza konkretyzację głoszonych przez siebie zasad katolikom świeckim (ruchom społ., partiom, politykom), nie chcąc, by traktowano go jako odrębną siłę w życiu politycznym współcz. świata; mimo tej deklaracji bywa on właśnie tak postrzegany, zwł. ze względu na swoistą sprzeczność pomiędzy funkcjami Kościoła jako wspólnoty wiernych a funkcjami jego hierarchii (sprzeczność ta jest znacznie łagodniejsza w kościołach protestanckich, a jeszcze innego wymiaru nabiera w prawosławiu). Wprawdzie początków s.n.K. można szukać w Biblii, nauczaniu apostolskim (zwł. u św. Pawła) oraz pismach Ojców Kościoła, to jej rzeczywisty rozwój nastąpił dopiero w zderzeniu z nowymi zjawiskami życia politycznego i społ. w XIX w., gł. z kwestią robotniczą w rodzącym się kapitalizmie (sprzeczność między kapitałem a pracą); w końcu XX w. kat. nauka społ. ma do rozstrzygnięcia znacznie więcej problemów: kryzys małżeństwa i rodziny, kwestie samorządności, sprawiedliwości systemów politycznych i gospodarczych (sprawa bezrobocia, znaczenie związków zawodowych, własności prywatnej i sprawiedliwości społ., prawa pracowników do zarządzania przedsiębiorstwem, kwestia alienacji pracy, reforma tradycyjnego rolnictwa), pokoju światowego i nierówności między krajami bogatymi i biednymi (długi międzynar., inflacja, wyzysk ekonomiczny), praw człowieka i zadań państwa wobec obywateli, rozmaite aspekty wyzwolenia człowieka (w tym kwestie rewolucji społ., obyczajowej, kulturalnej), problemy demograficzne i ekologiczne (w tym kwestia granic wzrostu i przeludnienie światowe), pauperyzacja intelektualna różnych regionów świata; nowe wyzwania dla społ. nauki kat. stanowi rozwój niektórych dziedzin wiedzy: inżynierii genetycznej, postęp nauk medycznych, informatyki i technik komputerowych. Osobne zagadnienia to narastający konsumpcjonizm, postawy bierności i amoralizmu, połączone z procesami sekularyzacji zarówno krajów bogatych, jak też - pozostających pod ich wpływem kulturalnym i ekonomicznym - krajów biednych, zakres wpływów rozmaitych ruchów społ. (feminizm) lub quasi-religii i sekt; upadek komunizmu po 1989 postawił kat. naukę społ. wobec problemów zmian w świadomości polit. i obywatelskiej w krajach postkomunistycznych, metod budowy gospodarki rynkowej i struktur demokratycznych państwa, zmian skali wartości społ. akceptowanych lub odrzucanych itd. Generalnie Kościół i kat. nauka społ. opowiadają się za "kulturą życia", a przeciwko "kulturze śmierci", potępiając przerywanie ciąży, eutanazję, nieetyczne eksperymenty medyczne (np. klonowanie organizmów). W kwestiach dotyczących bezpośrednio ustrojów polit. i systemów gospodarczych kat. nauka społ. jest przeciwna głoszonej przez marksizm, neomarksizm, a także Nową Lewicę teorii zakładającej, iż postęp społ. dokonuje się poprzez konflikty klasowe (od początku potępiała więc rozwój rewolucyjny), przyjmując stanowisko raczej reformistyczne i solidarystyczne; łagodzenie napięć społ. możliwe jest dzięki gruntownej przebudowie moralnej człowieka. Stanowisko to od początku budziło kontrowersje zarówno ze strony krytyków ateistycznych, jak też wywoływało spory wśród kat. uczonych. Jedną z pierwszych encyklik, które podejmowały zagadnienia społ. w aspekcie doktrynalnym była Vix pervenit Benedykta XIV (1745), potępiająca lichwę; najważniejsze encykliki dotyczące narastających w kapitalizmie problemów społ. powstają w 2. poł. XIX w.: Quanta cura i sławny Syllabus Piusa IX (1863); Immortale Dei (1885), Libertas (1888), Sapientiae Christianae (1890), a przede wszystkim Rerum novarum (1891) Leona XIII. Do tej encykliki, w kolejne rocznice jej publikacji, będą odwoływali się następni papieże: Pius XI w Quadragesimo anno (1931), Jan XXIII w Mater et Magistra (1961), Paweł VI w liście apostolskim Octogesima adveniens (1971) oraz Jan Paweł II w Laborem exercens (1981) oraz w Centessimus annus (1991); te dwie ostatnie encykliki odnoszą się bezpośrednio do sytuacji świata pracy: w kontekście wydarzeń w Polsce 1980 oraz wobec upadku komunizmu 1989. Istotną rolę w XX w. spełniły encykliki odnoszące się do zagrożeń, wywołanych przez totalitaryzmy: encyklika Piusa XI Mit brennender Sorge (1937) ostrzegająca przed faszyzmem i Divini Redemptoris (1937), wskazująca zło tkwiące w totalitaryzmie komunistycznym. Ważnymi dokumentami Magisterium Kościoła stawały się także encykliki, starające się poddać analizie i ocenie etycznej globalne tendencje w rozwoju świata: Pacem in terris Jana XXIII (1963), Populorum progressio Pawła VI (1967) oraz Sollicitudo rei socialis (1987), Veritatis splendor (1993) i Evangelium vitae (1995) Jana Pawła II. Początki kat. myśli społ. w Polsce związane są z ogłoszeniem encykliki Rerum novarum i recepcją zawartych w niej myśli (ks. P. Wawrzyniak, E. Jaroszyński); pierwsze katedry socjologii chrześcijańskiej powstają w latach 20. na uniw. w Wilnie i Krakowie (m.in. K. Zimmerman, S. Zegarliński, J. Piwowarczyk, J. Matulewicz, A. Wójcicki); najważniejszą rolę w rozwoju kat. nauk społ. spełnia, poczynając od lat międzywojennych KUL (I. Radziszewski, A. Szymański, L. Górski, I. Czuma, S. Wyszyński, K. Wojtyła, Cz. Strzeszewski, J. Majka, W. Piwowarski, J. Krucina, J. Kondziela, H. Waśkiewicz); prowadzone są tu badania w zakresie socjologii, politologii, pedagogiki (w tym również metodologii nauczania i oddziaływania medialnego); powstają prace z obszaru filozofii społ., etyki polityki i życia gospodarczego, filozofii prawa i religii, antropologii. Inne ważne ośr. dydaktyczne i badawcze to ob. Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Akad. Teologii Kat. w Warszawie, Papieska Akad. Teologiczna w Krakowie.
- nauka społeczna Kościoła katolickiego, formalnie zapoczątkowana...
- społeczna doktryna Kościoła katolickiego, wyodrębniona z całokształtu...
- solidaryzm społeczny, ideologia głosząca...