w mitologii greckiej i rzymskiej opiekuńczy duch mężczyzny, powstający w chwili urodzin (żeński odpowiednik - Junona); pierwotnie uosobienie siły zapładniającej; dzień urodzin człowieka był zarazem dniem święta jego g.; wierzono także w istnienie g. społeczeństw, miejsc i miejscowości (genius loci); wyobrażenia geniuszy były częstym motywem w alegorycznej rzeźbie greckiej, rzymskiej i nowożytnej oraz w malarstwie dekoracyjnym.
najwyższy stopień uzdolnienia; człowiek obdarzony niezwykłymi zdolnościami twórczymi w nauce, sztuce lub działalności praktycznej.