rdzenni mieszkańcy Ameryki; nazwa nadana przez Kolumba, który był przekonany, że dotarł do Indii; przybyli na kontynent 27-15 tys. lat temu z płn.-wsch. Azji przesmykiem lądowym istniejącym w miejscu dzisiejszej Cieśn. Beringa; wykazują wyraźne cechy mongoidalne z domieszkami innych ras (australoidalnych); w okresie zetknięcia z Europejczykami byli na różnych etapach rozwoju kulturalnego i społecznego. Na podstawie zróżnicowania form gospodarki i kultury wyodrębnia się kilkanaście grup. I. AMERYKI PÓŁNOCNEJ: 1. osiadli rybacy płn.-zach. wybrzeża (gł. zajęcia: tkactwo, plecionkarstwo, rzeźba): Tlingit, Haida, Nutka, Kwakiutl; 2. I. prerii (myślistwo): Dakota, Czarnonodzy I., Czejenowie, Komancze, Paunisi; 3. I. dorzecza Jukonu i Mackenzie (myślistwo, polowanie na karibu): Czipewejowie, Kotana, Kuczin, Niedźwiedzie, Bobry; 4. I. wsch. strefy lasów, między Missisipi i O. Atlantyckim (myślistwo, kopieniactwo): Otawa, Miami, Szwani, Delawarowie, Huroni, Irokezi, Czipewejowie; 5. I. Kalifornii i Wielkiej Kotliny (zbieractwo, rybołówstwo, myślistwo): Jurokowie, Pomo, Szoszoni, Utah, Pajuci; 6. I. pogranicza USA i Kanady (myślistwo, rybołówstwo, zbieractwo); 7. I. płd.-wsch. terenów USA (kopieniactwo, myślistwo, rybołówstwo): Kri, Czoktaw, Czikasawa, Tuscarora; 8. I. płd.-zach. terenów USA (kopieniactwo, myślistwo): Apacze, Pueblo, Juma. I. AMERYKI ŚRODKOWEJ i POŁUDNIOWEJ: 1. Majowie, Aztekowie, Toltekowie, Inkowie, Czibczowie, Ajmarowie - twórcy wysokich, oryginalnych kultur i organizacji państwowych oraz mieszkańcy lasów nad O. Spokojnym (Sumo, Miskito, Talamanca); 2. I. dorzecza Amazonki i Wyż. Brazylijskiej (rolnictwo, rybołówstwo, myślistwo): Bororowie, Botokudzi, Karajowie, Tupi, Guarani; 3. I. pampasów (myślistwo): Puelcze, Tehuelcze; 4. I. płd. krańców Ameryki Płd. i Ziemi Ognistej (zbieractwo, myślistwo, rybołówstwo): Gwajkuru, Juhgan, Alakaluf, Ona. Kolonizacja europejska rozpoczęta w XVI-XIX w. doprowadziła do wyniszczenia I. i upadku ośr. ich oryginalnych kultur; obecnie liczbę I. szacuje się na 20 mln; w Ameryce Płn. znaczna ich część przebywa w rezerwatach, tylko nielicznym plemionom udało się przetrwać w warunkach naturalnych; w Ameryce Środk. i Płd. stanowią trzon ludnościowy; walkę o równe prawa społeczne i prawo do własnych ziem i ich bogactw prowadzą organizacje indiańskie (m.in. Narodowy Kongres Indiański, zał. 1944, oraz Amerykański Ruch Indiański, zał. 1968), starające się utrzymać etniczną odrębność i znajomość własnej historii u młodych pokoleń indiańskich; rozwój cywilizacyjny coraz bardziej ogranicza tereny zamieszkane przez I., ich prawa zaś - jako mniejszości etnicznej - są ustawicznie naruszane, gł. przez przedstawicieli administracji lokalnych.
JUMA, PEYOTL, CZIBCZOWIE, HURONI, JUÁREZ, ALASKA, PIZARRO, TULSA, POLSKIE MISJE KATOLICKIE, PÓŁNOCNO-ZACHODNIE TERYTORIA
- Indianie a erotyzm, w Ameryce żyje ok. 30...
- INDIANA, Robert, właśc. Robert...
- INDIANA, stan w środk.-wsch.(...)