narządy człowieka i zwierząt wydzielające różne substancje niezbędne do funkcjonowania ustroju; pojedyncze komórki, skupienia komórek lub wyodrębnione narządy. G. zewnątrzwydzielnicze mają zwykle poza częścią wydzielniczą, zbudowaną z komórek gruczołowych, także przewód wyprowadzający, przez który wydzielina (sekret) jest usuwana na zewnątrz, tj. na powierzchnię skóry lub błon śluzowych; mogą mieć budowę mikroskopową pęcherzykową lub cewkową (ślinianki, g. potowe, g. łojowe, g. mleczne, g. przędne itd.). G. wewnątrzwydzielnicze, czyli g. dokrewne, nie mają przewodów odprowadzających; ich wydzieliny, hormony, przechodzą bezpośrednio do krwi lub limfy; u kręgowców są to np. przysadka, tarczyca, nadnercza, g. płciowe. Odpowiednikiem g. u roślin są komórki lub ich zespoły, wchodzące w skład układu wydzielniczego roślin.
- gruczoły, jedno- lub wielokomórkowe...
- gruczoły wapienne, (gruczoły Morrena)
- gruczoły wonne, (gruczoły zapachowe)...