Reklama

"WIADOMOŚCI LITERACKIE"

tygodnik lit.-kult. ukazujący się w Warszawie 1924-39; zał. z inicjatywy M. Grydzewskiego (który był również red. nacz.) oraz wydawcy A. Bormana; czołowymi współpracownikami pisma byli poeci i publicyści związani z grupą Skamander (J. Tuwim, A. Słonimski, J. Lechoń, K. Wierzyński, J. Iwaszkiewicz); reprezentowało "programowy eklektyzm"; początkowo wzorowane na popularnej franc. gazecie lit. "Nouvelles Littéraires", z przewagą materiałów informacyjnych i publicystycznych, ok. 1930 przeobraziło się w tygodnik o charakterze problemowym, z dominacją eseistyki lit. oraz felietonistyki teatralnej, plastycznej, filmowej, muzycznej, a także reportażu i publicystyki społ. W pierwszych latach wyraźnie apologetyczne wobec sanacji, od tzw. sprawy brzeskiej (1930) zbliżyło się do lewicy sanacyjnej; oblicze demokratyczno-liberalne, racjonalistyczne, laickie, antyrasistowskie i pacyfistyczne; grupowało wokół siebie wybitne postaci pol. życia lit. i kult. o krańcowo nieraz różnych postawach: od endeków (A. Nowaczyński, J. Weyssenhoff), poprzez piłsudczyków i zwolenników sanacji (J. Kaden-Bandrowski, M. Wańkowicz, M.J. Wielopolski) do socjalistów (A. Strug) i komunistów (W. Broniewski - 1925-36 sekretarz redakcji, A. Stawar). Na tle prasy międzywojennej "W.L." wyróżniało sprawne i nowoczesne redagowanie, staranny i świadomy dobór nie tylko tematyki, ale i form wypowiedzi dziennikarskich (reportaże, wywiady, sondy czytelnicze i konkursy dla prenumeratorów, przeglądy nowinek zagr., zbiorowe recenzje, portrety twórców), co pozwoliło pismu w latach 30. osiągnąć nakład 15 tys. egz.; specjalnością "W.L." były numery monograficzne, poświęcone dawnym i współcz. pisarzom pol. i obcym (Goethe, Byron, Kant, Kochanowski, Mickiewicz, Prus, Słowacki, Wyspiański, J. Liebert, Uniłowski, Strug, Żeromski, T. Mann, Balmont, Chesterton), a także interesującym zagadnieniom polit. i społ. oraz wybranym krajom (m.in. o kulturze ZSRR, kulturze litewskiej, Polakach za granicą, o Śląsku, sprawach Pomorza, o Japonii); 1932-34 pojawiły się dodatki specjalne "Życie świadome" (T. Boy-Żeleński), "Drogi nauki współczesnej", "Ze świata katolickiego", "Światło na ekran", "Prawo-przestępczość-życie". Pismo nie unikało tematyki sensacyjnej (reportaże kryminalne, z marginesu społ., o sytuacji mniejszości nar. i in.); gł. reporterami byli m.in.: I. Krzywicka, W. Melcer, H. Boguszewska, P. Hulka-Laskowski, K. Pruszyński (Podróż po Polsce, reportaże z Hiszpanii ogarniętej wojną domową), J. Borejsza, A. Janta-Połczyński, M. Kuncewiczowa, Z. Uniłowski, M. Wańkowicz; nauką o literaturze i refleksją humanistyczną zajmowali się m.in. K. Czachowski, W. Borowy, M. Kridl, J. Krzyżanowski, Sz. Askenazy, M. Handelsman; prowadzono głośne kampanie publicystyczne w obronie wolności słowa i wyznania, atakowano oficjalne instytucje życia artystycznego za ich skostniałość i upolitycznienie (m.in. akcja w sprawie brzeskiej, krytyka składu Pol. Akad. Literatury). W zakresie estetyki "W.L." zachowywały pogramowy tradycjonalizm, przeciwstawiając się futuryzmowi (artykuły K. Irzykowskiego) i Awangardzie Krakowskiej (felietony A. Słonimskiego) oraz epigonom młodopolszczyzny; aprobowały jednak eksperymenty B. Schulza, S.I. Witkiewicza, a także K. Szymanowskiego i grupy Formiści; ten niejednoznaczny stosunek do awangardy dawał podstawę krytykom do formułowania zarzutu o lansowanie koterii towarzyskich i snobizmów (przychylnie pismo oceniało np. awangardę franc.); jednocześnie wysoka ranga pisma sprawiała, że manifestacyjne przemilczanie twórczości niektórych pisarzy (B. Leśmian, K.I. Gałczyński) miało funkcję wartościującą; znaczną grupę stanowili pisarze zaprzyjaźnieni ze Skamandrem (M. Braun, J. Brzechwa, M. Hemar, Ś. Karpiński, G. i Z. Karscy, J. Liebert, S. Napierski, J. Paczkowski, J. Wittlin, J. Wołoszynowski). Doskonale prezentowała się strona graficzna pisma (charakterystyczna winieta z centaurem autorstwa T. Gronowskiego; liczne karykatury - m.in. Z. Czermańskiego, F. Topolskiego, J. Zaruby, E. Głowackiego, M. Eilego, fotomontaże, tableau); "W.L." tworzyły nie tylko środowisko art. i lit., ale i towarzyskie (kabarety, teatrzyki piosenki); formuła pisma budziła niechęć zarówno środowisk prawicowo-kat. (atakowano je ze stanowiska antysemickiego - na co "W.L." odpowiedziały satyrycznym dodatkiem Jadą Mośki literackie, narodowego, ortodoksyjnie katolickiego), jak też lewicowego; zarzucano uprawianie "światopoglądu felietonowego", powierzchowność, propagandę "życia ułatwionego", kokietowanie odbiorcy i schlebianie przeciętności, brak intelektualnej powagi. Częściowo felietonowo-magazynową formułę "W.L." starał się zaszczepić w czasach powojennych M. Eile, pierwszy red. nacz. krakowskiego , co w latach 50. wywołało, podobny jak w latach 30., opór środowisk ortodoksyjnie lewicowych.

Reklama

Powiązane hasła:

GRYDZEWSKI, JANTA-POŁCZYŃSKI, , PIWIŃSKI, SKAMANDER, EILE Marian, TUWIM, SŁONIMSKI, WEINTRAUB, POLSKA. LITERATURA. 1918-39

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama