kraj związkowy w płn.-zach. Niemczech, nad M. Północnym, graniczący z Holandią; pow. 47,4 tys. km2 (drugi po Bawarii pod względem wielkości terytorium); w części płn., wzdłuż dolnego biegu Wezery, niewielka enklawa w postaci samodzielnego kraju związkowego Brema; 7,9 mln mieszk. (2002); stol. Hanower, gł. miasta: Brunszwik, Cuxhaven (gł. port rybacki), Hildesheim, Oldenburg, Osnabrück, Wilhelmshaven (gł. port morski, wyspecjalizowany w przeładunkach ropy naft., połączony rurociągami m.in. z Zagłębiem Ruhry i Hamburgiem), Wolfsburg. Ukształtowanie pow. w części płn. i środk. równinne (zach. część Niz. Niemieckiej), w części płd. wyżynne i górzyste (fragmenty Średniogórza Niem., zach. część gór Harz, G. Wezerskie i Las Teutoburski); wzdłuż wybrzeży W. Wschodniofryzyjskie; klimat umiarkowany, ciepły, morski; średnia temp. stycznia 0-1,5oC, lipca 16-17oC; średni roczny opad 600 mm na nizinach, do 1000 mm w górach; gł. rzeki: Łaba, Wezera i Ems; liczne kanały, m.in. Śródlądowy (łączący Ren z Wezerą i Łabą); gleby mało urodzajne na podłożu piaszczystym i gliniastym; spore obszary zmeliorowanych bagien; lasy (gł. buk, dąb, brzoza, sosna) zajmują ok. 20% pow. Region zasobny w bogactwa mineralne, m.in. największe w Niemczech złoża ropy naft. i gazu ziemnego (w dolinie rz. Ems), nadto wydobycie węgla brunatnego, soli kamiennej i soli potasowych, rud żelaza, cynku i ołowiu, torfu; kilka elektrowni cieplnych i jądrowych; rozwinięty przem. samochodowy (zakłady Volkswagena w Wolfsburgu, Hanowerze, Emdenie), rafineryjny, chem., petrochemiczny, elektrotechniczny i elektroniczny (zakłady Telefunken w Hanowerze), maszynowy, mat. budowlanych, włókienniczy, drzewno-papierniczy, spoż., hutnictwo żelaza; rolnictwo wyspecjalizowane w hodowli, gł. bydła mlecznego, trzody chlewnej, koni i drobiu; uprawa żyta, jęczmienia, roślin pastewnych, ziemniaków, buraków cukrowych, warzyw, drzew owocowych; na wybrzeżu rybołówstwo i przetwórstwo rybne; wysoko rozwinięta sieć komunikacji drogowej, kolejowej i wodnej śródlądowej; turystyka w g. Harcu, na W. Wschodniofryzyjskich i w rejonie Pustaci Lüneburskiej (park nar.). Terytorium zasiedlone przez Sasów III-IV w., 772-804 podbite przez Karola Wielkiego i poddane przymusowej chrystianizacji; w IX w. uformowało się tu odrębne księstwo plemienne Sasów pod władzą rodu Ludolfingów; 919 książę saski Henryk I zyskał koronę niem.; w X w. władza przeszła w ręce Billungów, a po ich wygaśnięciu (1106) księciem został Lotar III z Supplinburga (późniejszy cesarz), który nadał S. swemu zięciowi Henrykowi Pysznemu z rodu Welfów; jego syn Henryk Lew dążył do przekształcenia S. w niezależne państwo, prowadząc równocześnie politykę zagarniania ziem Słowian zach.; po upadku Henryka (1180) S.D. rozpadła się na kilka części podległych rozmaitym władcom feudalnym, największe znaczenie zyskało księstwo brunszwickie, należące do Welfów, którzy 1692 połączyli większość ziem S.D. w elektoracie Hanoweru, 1815 przekształconym w królestwo, 1866 włączone do Prus; po II woj. świat. S.D. znalazła się w bryt. strefie okupacyjnej, od 1949 - kraj związkowy w RFN, po zjednoczeniu - w Niemczech.
- Saksonia, Dolna, (Niedersachsen)
- Niedersachsen, Saksonia, Dolna.
- LÜNEBURG, miasto w płn. (Dolna...