Jan (1838-93)
malarz, najwybitniejszy polski twórca obrazów historycznych i batalistycznych; studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1852-58) oraz krótko w Monachium i Wiedniu; związany z Krakowem, 1873-93 prof. i dyr. krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych; czł. Tow. Naukowego w Krakowie oraz kilku zagranicznych Akad. Sztuki; cieszył się wielkim uznaniem w kraju i za granicą (medale na Salonie Paryskim, 1887 doktor h.c. UJ). Tworzył obrazy duże, niekiedy ogromnego formatu, przedstawiające ważne wydarzenia z historii Polski; pierwszym dojrzałym dziełem był Stańczyk (1862), potem powstały: Kazanie Skargi, Rejtan, Batory pod Pskowem, Zawieszenie dzwonu Zygmunta, Unia Lubelska, Bitwa pod Grunwaldem (1878), Hołd pruski (1882), Sobieski pod Wiedniem (1883, Rzym, Muzeum Watykańskie), Kościuszko pod Racławicami, Konstytucja 3 maja, cykl Dzieje cywilizacji w Polsce. Obrazy te to romantyczne wizje polskiej historii przedstawianej realistycznie, z precyzyjnym oddaniem szczegółów i właściwości materii (tkanin, zbroi); ich powstanie poprzedzone było wnikliwymi studiami historycznymi, podróżami (Paryż, Wiedeń, Turcja, Czechy, Włochy, Węgry). M. traktował sztukę jako posłannictwo, przejęty był ideą umacniania ducha narodowego Polaków żyjących pod zaborami. Malował też portrety: żony Teodory (Portret żony w sukni ślubnej), czworga dzieci, autoportrety, także wizerunki A. Potockiego, S. Tarnowskiego, S. Serafińskiej (Kasztelanka) i inne; jest twórcą polichromii w kośc. Mariackim w Krakowie, cyklu rysunków Poczet królów i książąt polskich, albumu Ubiory w Polsce. Uczniami M. byli m.in. S. Wyspiański, J. Mehoffer, J. Malczewski, M. Gottlieb, W. Weiss.
SIENKIEWICZ, LAVEAUX, TONDOS, POLSKA. SZTUKA. MODERNIZM, MŁODA POLSKA, POLSKA. SZTUKA. SZTUKA DRUGIEJ POŁOWY XIX W., MALCZEWSKI, STRZAŁECKI, , HISTORYCZNE MALARSTWO, RAKOWICKI CMENTARZ
- Matejko Jan, (1838-93)
- Matejko Jan, (1838-93)
- SZYPOWSKA, Maria (ur. 1929)