Benito, zw. Duce (1883-1945)
polityk włoski, twórca faszyzmu, dyktator; od 1901 działał we Wł. Partii Socjalistycznej prowadząc propagandę antymilitarystyczną (przeciw wojnie w Libii), co spowodowało represje władz, ucieczkę do Szwajcarii, wydalenie, skazanie po powrocie na 5 miesięcy więzienia i coraz większą popularność wśród robotników; od 1909 red. dziennika "L'avvenire del lavoratore", od 1912 socjalistycznego dziennika ; wkrótce po wybuchu I woj. świat. odszedł od pacyfistycznych haseł stając się zdecydowanym zwolennikiem wystąpienia Włoch przeciw państwom centralnym; wykluczony z partii socjalistycznej założył dla propagandy wojennej własny dziennik "Popolo d'Italia", 1915-17 przebywał na froncie, 1919 zał. pierwszą organizację faszystowską "Fascio di combattimiento", 1921 przekształconą w Narodową Partię Faszystowską; 1922 dokonał zamachu stanu organizując tzw. swoich zwolenników, w którego wyniku król Wiktor Emanuel powierzył mu misję utworzenia nowego rządu; 1924 przeforsował większościową ordynację wyborczą, co umocniło rolę jego partii w parlamencie; 1925-26 wyeliminował opozycję, wprowadził nadzwyczajne uprawnienia dla szefa rządu (capo del governo e duce del fascismo); zawarcie 1929 konkordatu z Watykanem (Pakty Laterańskie) dostarczyło ostatecznej legitymizacji władzy M. Jej symbolem stały się monumentalne manifestacje mas popierających Duce (Wodza) i jego ideę wskrzeszenia imperium rzymskiego; pierwszym krokiem w tym kierunku miał być rozpoczęty 1935 podbój Etiopii; wobec wrogiego stosunku Francji i W. Brytanii nastąpiło zbliżenie Włoch do Niemiec; 1937 wspomagał militarnie gen. Franco w wojnie domowej w Hiszpanii. W 1938 był współautorem Paktu Monachijskiego. W momencie wybuchu II wojny świat. początkowo pragnął zachować neutralność, ale zachęcony sukcesami Niemiec 1940 przystąpił do wojny po ich stronie. W obliczu zbliżającej się klęski Niemiec 25 VII 1943 Wielka Rada Faszystowska odsunęła M. od władzy; został uwięziony w Abruzzach, skąd uwolnili go 12 IX tego roku niemieccy spadochroniarze. Utworzył wtedy w okupowanej przez Niemców części Włoch tzw. Repubblica Sociale Italiana ze stolicą w Sal. Ujęty 28 IV 1944 przez partyzantów podczas próby ucieczki do Szwajcarii został rozstrzelany, a następnie powieszony wraz ze swoją kochanką Clarą Petacci. Rola M. w dziejach Włoch nie jest oceniana jednoznacznie. Do minusów zalicza się podporządkowanie polityce Niemiec hitler., wskazuje się jednocześnie na duże poparcie społeczne dla rządów M. w okresie poprzedzającym II woj. świat. i jego rolę w rozwoju infrastruktury przemysłowej Włoch, a nawet w pogłębieniu zjednoczenia kraju (reforma szkolnictwa, skuteczna walka z mafią, konkordat, który rozwiązał tzw. "kwestię rzymską"). M. był autorem wielu prac m.in. Il nuovo stato unitario italiano, La dottrina del fascismo, Scritti e discorsi. W okresie przedfaszystowskim był wybitnym dzienikarzem.
WOLFF, LAVAL, ETIOPIA, WOJNA ŚWIATOWA II, , WIELKA RADA FASZYSTOWSKA, HITLER, MARINETTI, ROSSELLI, SALANDRA
- Mussolini Benito, (1883-1945)
- bojówki, „szerokie spodnie z...
- marsz na Rzym, 24 X 1922 B. Mussolini...