(hist. 2)
królestwo niemieckie utworzone z Brandenburgii i Prus Książęcych; 1618 Hohenzollernowie utworzyli w obu księstwach unię personalną; 1701 Fryderyk I Hohenzollern koronował się na króla P. i odtąd nazwą tą określano wszystkie ziemie należące do Hohenzollernów (oficjalnie nazwę tę przyjęto ok. sto lat później); P., dzięki doskonałej machinie biurokratycznej i potężnej armii stały się szybko prężnym organizmem państwowym, o dużej niezależności w stosunku do cesarza; rozwinęła się tutaj gospodarka rolna, handel, rzemiosło i przem.; kilkaset tysięcy kolonistów osiedlono na Śląsku i Pomorzu, wypierając stamtąd żywioł pol.; w poł. XVIII w. P. zdobyły na Austrii Śląsk, zaś w wyniku rozbiorów Polski powiększyły swoje posiadłości o blisko 160 tys. km2 ze znaczącymi miastami (Gdańsk, Toruń, Poznań, Warszawa); ekspansja terytorialna P. spowodowała jednak powstanie wewnątrz tego państwa, dotychczas w zasadzie jednorodnego etnicznie, problemu narodowościowego (Polacy, Rusini, Żydzi, Czesi) i religijnego (P. były krajem tradycyjnie protestanckim); 1806 wojska pruskie uległy Napoleonowi pod Jeną, co poważnie osłabiło ich potęgę, uznawaną od stulecia za niepokonaną; kongres wiedeński był dla P. korzystny, albowiem likwidacja Księstwa W-wskiego łączyła się z przekazaniem im znacznej części jego ziem; jednocześnie intensywne prace nad reformą gospodarczą i administracyjną państwa (H.K. vom Stein i K.A. Hardenberg) doprowadziły do ponownego wzrostu znaczenia P. w Europie i w samych Niemczech; w czasie Wiosny Ludów pod wpływem tendencji demokratycznych i zjednoczeniowych rząd pruski wycofał się przejściowo z dążenia do osiągnięcia hegemonistycznej pozycji wśród państw niem.; po upadku rewolucji junkrowie ponownie podjęli próbę zjednoczenia państw niem. pod berłem pruskim; 1866 w wyniku wojny z Austrią usunięto ten kraj z Rzeszy; w wyniku wojny prusko-franc. zwycięskie Prusy proklamowały 1871 powstanie Rzeszy ze swoim królem jako cesarzem. P. prowadziły agresywną politykę wobec sąsiadów, a także wobec narodów, które podbiły; najsilniej zaznaczyła się ona w zaborze pruskim (tzw. rugi pruskie polegające na usuwaniu pol. rolników z ziemi, germanizacja szkolnictwa i urzędów); jednocześnie typowo pruskie przywiązanie do prawa umożliwiło uformowanie się na ziemiach pol. zajętych przez P. stosunkowo silnego pol. lobby gospodarczego (Wielkopolska, Śląsk); pod koniec XIX w. wyraźnie zaznaczyło się zróżnicowanie społ. P.: w zach. części powstał potężny przem. (gł. ciężki, włókienniczy, wydobywczy), we wsch. najpoważniejszą rolę odgrywali junkrzy - wielcy właściciele ziemscy; P. stanowiły 2/3 pow. i ludności Rzeszy. Po I woj. świat. znaczenie P. zmalało, mimo że nadal odgrywały one ważną rolę w wewn. polityce niem., posiadały własną konstytucję jako odrębny kraj związkowy (Land); po dojściu Hitlera do władzy w Niemczech wpływy pruskich junkrów ograniczono, zaś tych, którzy nie poparli hitleryzmu - fizycznie zlikwidowano i pozbawiano majątków; 1947 Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec podjęła decyzję o likwidacji P. jako państwa; tereny położone na wsch. od linii Odry znalazły się w granicach Polski i ZSRR, zaś obszary zach. weszły w skład różnych landów niemieckich.
PRUSY KSIĄŻĘCE, WILHELM II