Reklama

STANÓW ZJEDNOCZONYCH AMERYKI SZTUKA

Reklama

najwcześniejsze przejawy sztuki rozwijającej się na obszarze Ameryki Płn. to prekolumbijska sztuka; od XVII w. rozwijał się styl kolonialnny. Sz.S.Z. powstająca od XVIII w., tworzona przez imigrantów z różnych krajów, odznacza się ogromną różnorodnością stylów, tematów, wyobrażeń, technik; pozbawiona znamion ciągłości, posiadała natomiast zdolność szybkiego adaptowania tendencji, prądów, wszelkich nowości pojawiających się w sztuce europejskiej.

ARCHITEKTURA: Budownictwo mieszkalne wzorowane na hol., później na ang. pojawiło się na terenach Nowej Anglii w XVII w.; za najpiękniejszy dom we wczesnym stylu geogoriańskim uważany jest Westover w Wirginii (1726); kościoły w stylu georgoriańskim zaczęto wznosić w początkach XVIII w. (Christ Church w Filadelfii, Christ Church w Cambridge, St Michael w Charleston), również gmachy użyteczności publicznej (William and Mary College w Williamsburgu); w poł. XVIII w. dotarł do Ameryki ang. palladianizm (Old State House w Bostonie, Independence Hall w Filadelfii, Kapitol w Waszyngtonie, 1792); z początkiem XIX w. powstały najwcześniejsze budowle uniwersyteckie (Yale i University of Virginia w Charlottesville, 1817-26). W XIX w. w architekturze obiektów publicznych zapanował NEOKLASYCYZM (np. neodorycki Bank of Pennsylwania i katedra w Baltimore B.H. Latrobe'a; dzieła J. Havilanda i W. Stricklanda, wielkie budowle rządowe w Waszyngtonie G. Hadfielda, J. Hobana i R. Millsa) oraz historycyzm (styl egipski, neogotyk, styl wzorowany na architekturze starych ang. rezydencji, tzw. old english cottage). Szybki rozwój urbanistyki rozpoczął się w końcu XVII w., miasta zakładano na planie szachownicy (Filadelfia, Williamsburg); w 2. poł. XVIII w. powstają pełne rozmachu założenia arch.-urbanistyczne (plan Waszyngtonu – proj. P.Ch. L'Enfanta). Pod koniec XIX w. duże znaczenie miała działalność L. Sullivana i szkoły chicagowskiej, wytyczająca nowy kierunek rozwoju nowoczesnej architektury amer. - wiąże się to z udoskonaleniem stalowych konstrukcji szkieletowych, wynalezieniem windy (dom towarowy Carson, Pirie and Scott w Chicago proj. Sullivana, 1899-1904). 1. poł. XX w. to okres działalności jednego z najwybitniejszych architektów – F.L. Wrighta (biurowiec Larkin Building w Buffalo, domy mieszkalne tzw. preriowe, słynny Dom nad Wodospadem w Bear Run 1937-39, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku). Na wschodzie USA dominowały wpływy eur., których przejawem był styl międzynarodowy (Savings Fund Society Building w Filadelfii G. Howe'a i W. Lescaze'a, Mc Graw Hill Building w Nowym Jorku R.M. Hooda). Znaczny rozwój architektury amer. nastąpił po II wojnie świat., co wiąże się z działalnością przybyłych z Europy wybitnych architektów jak W. Gropius, Mies van der Rohe, R. Neutra i M. Breuer. Wyróżnia się twórczość zespołu Skidmore, Owings i Merrill (Lever House w Nowym Jorku, United States Air Force Academy w Colorado Springs, John Hancock Tower w Chicago, Hirschorn Museum w Waszyngtonie). Ważny wkład do współczesnej architektury wniósł R.B. Fuller, twórca kopuł geodezyjnych o wielkich rozpiętościach. Dynamiczne, pełne ekspresji budowle tworzy E. Saarinen, łącząc znakomicie formę architektoniczną z konstrukcją (Trans-World Airlines Kennedy Terminal w Nowym Jorku, T.J. Watson Research Centre w Yorktown w stanie Nowy Jork, Dulles Airport w Waszyngtonie); wybitnymi indywidualnościami są Ph. Johnson, R. Rudolph, L. Kahn, M. Yamasaki, K. Roche, R. Venturi, P. Einsenmann, F. Gehry, M. Graves; z zagranicznych wybitnych architektów działają w USA m.in. M. Nowicki, I.M. Pei. W latach 60. narodził się w USA, a w latach 80. rozwinął ruch zw. postmodernizmem (Johnson, Graves, Venturi, Ch. Moore).

MALARSTWO: rozwija się od XVIII w., początkowo dominował portret (G. Stuart), tematyka hist. (B. West); w XIX w. doszły do głosu tendencje realistyczne, rozwinął się rodzimy pejzaż (T. Cole, artyści zgrupowani w Hudson River School); pod wpływem sztuki eur. pojawiły się tendencje klasycystyczne i romantyczne, malarstwo barbizończyków znalazło odbicie w obrazach G. Innesa i H.D. Martina. W 2. poł. XIX w. wyróżniają się: W. Homer, Th. Eakins, A.P. Ryder; w Europie działali amerykańscy impresjoniści: M. Cassat i J. McNeill Whistler. W XX w. USA stają się stopniowo jednym z gł. ośrodków sztuki światowej; przełomowym wydarzeniem była 1913 wystawa Armory Show, mająca na celu zapoznanie Amerykanów z nowoczesną sztuką eur., wystawa stała się (pomimo protestów i agresywnych reakcji części publiczności) punktem zwrotnym w dziejach sz.S.Z. Oprócz popularnego malarstwa realistycznego (E. Hopper, B. Shann, G. Wood, Ch. Burchfield) i przeciwstawiającego się tendencjom modernistycznym regionalizmu (lata 30., T.H. Benton, J.S. Curry) zaczęła się rozwijać abstrakcja, najpierw geometryczna (S. Mac Donald-Wright, M. Russel, A. Reinhardt), od ok. 1940 abstrakcja organiczna ( M. Rothko, A. Gorky, M. Tobey), a od 1942 jej odmiana – ekspresjonizm abstrakcyjny, zw. action painting, którego reprezentantami byli artyści zgrupowani przy galerii Art of This Century w Nowym Jorku, prowadzonej przez Peggy Guggenheim, tworzący tzw. Szkołę Nowojorską (J. Pollock, F. Kline, W. de Kooning, M. Rothko, C. Still, B.W. Tomlin, R. Motherwell). Swoich reprezentantów ma w USA op-art (R. Anuszkiewicz), tam narodził się w połowie lat 50. (niezależnie od Wielkiej Brytanii) pop-art (J. Johns, R. Rauschenberg, A. Warhol, R. Lichtenstein, J.A. Rosenquist, A. D’Arcangelo); ok. 1965 zrodził się w USA hiperrealizm, czerpiący tematy z amer. życia codziennego (R. Bechtle, D. Parrish, A. Leslie, Ch. Close, D. Eddy, M. Morley). W latach 60 pojawił się minimal art (B. Newman, E. Kelly, D. Judd); szeroko rozwinęła się sztuka konceptualna (J. Kossuth, J. Johns, M. Bochner, J. Gilbert-Rolfe). W latach 80. u niektórych artystów można zauważyć powrót do sztuki figuratywnej, narracyjnej, ich celem jest przywrócenie malarstwu ekspresji poprzez temat, treść i formę, tworzą np. metaforyczne, przetworzone krajobrazy, sceny rodzajowe lub fantastyczne, niekiedy zbliżone do surrealizmu (J. Garet, T. Winters, L. Chase, M. Morley). Wielu twórców wypowiada się poprzez performance i różne techniki mieszane (J. Borofsky, D. Salle).

RZEŹBA: amerykańska rzeźba rozwija się od XVIII w., choć początkowo nie posiada zbyt wysokiej rangi artyst.; w 2. poł. tego wieku wyodrębniły się 2 nurty: neoklasycystyczny (H. Powers) i realistyczny (W. Rush, A. Saint Gaudens). W XX w. w rzeźbie swoich przedstawicieli ma ekspresjonizm (G. Lachaise), kubizm (E. Nadelman), abstrakcjonizm (A. Calder tworzący swoje mobile, S. Lipton, T. Roszak, D. Smith – ekspresyjne kompozycje metalowe, M. Goeritz – monumentalne kompozycje przestrzenne (jednocześnie pionier minimal artu); surealizm (J. Metcalf); realistyczne rzeźby tworzy m.in. W. Zorach. Od lat 60. do rzeźby wkracza pop-art (G. Segal, E. Kienholz), hiperrealizm (D. Hanson, J. De Andrea – akty z polistyrenu), minimal art (C. André, S. Levitt, D. Judd, D. Flavin – kompozycje świetlówek dających białe lub kolorowe światło, R. Morris, R. Grosvenor, T. Smith - bliski jednocześnie ekspresjonizmowi abstrakcyjnemu); antropomorficzne, zbliżone do abstrakcji rzeźby tworzy (pochodząca z Francji) L. Bourgeois, pełne poezji kompozycje złożone z części maszyn i samochodów są dziełem R. Stankiewicza. Wielu artystów wypowiada się poprzez happeningi i performances (C. Oldenburg), instalacje (J.L. Byars, J. Borofsky – zestawia ze sobą komputerowe obrazy świetlne i pulsujące światłem, jak serce człowieka, rzeźby), environments (J. Turrel), asamblaże ( J. Chamberlain – kompozycje ze zmiażdżonego złomu i starych karoserii samochodowych, J. Johns, Marisol). W opozycji wobec nowatorskich tendencji pozostaje J. Shapiro (geometryczne formy z tradycyjnych materiałów rzeźbiarskich, motywy postaci ludzkiej). Sztukę ziemi (land art) reprezentują M. Heizer, R. Smithson, R. Morris, D. Oppenheim, J. Turrel.

Powiązane hasła:

EAMES Charles, ROGERS, TIFFANY, ROBERTS, RAUSCHENBERG, ANDRE Carl, ROSZAK, THORNTON, NOLAND, ROBBINS

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama