na przełomie XVI i XVII w. najistotniejsze dla teatru europejskiego zmiany dokonywały się we Włoszech (ewolucja tragedii w operę; komedia dell'arte) i w Anglii; te całkowicie odmienne tendencje dały się poznać w Polsce dość wcześnie; Zygmunt III i Władysław IV sprowadzali i utrzymywali przy dworze królewskim w Warszawie zespoły aktorów ang. (pierwsza była przypuszczalnie 1611 trupa Johna Spencera), prezentujące m.in. sztuki Szekspira i Marlowe'a. Na polecenie Władysława IV 1637 urządzono na zamku nowocześnie wyposażoną salę teatralną, gdzie sprowadzone przez króla zespoły włoskie wykonywały komedię (dell'arte), balety i dramma per musica (wczesna faza opery), z udziałem - po raz pierwszy w Polsce - aktorek; urządzano też przedstawienia w innych miastach (Wilno, 1648); tradycję teatru królewskiego podtrzymywali kolejni władcy; 1699 przybyły do Warszawy pierwsze zawodowe grupy franc., a od 1710 August II utrzymywał stały zespół franc. (w repertuarze m.in. sztuki Racine'a, Corneille'a, Moliera, Regnarda) równolegle z włoskim; August III wybudował 1748 nowy teatr - wolno stojący gmach, z obszerną sceną (kulisy) i widownią dla ok. 500 osób, zw. opernhauzem lub po polsku Operalnią; wstęp był bezpłatny, ale zainteresowanie szerokiej publiczności - małe. W 2. poł. XVII w. własne sale lub osobne budynki teatralne miało wiele rezydencji magnackich (Radziwiłłowie w Nieświeżu, Słucku, Białej; Braniccy w Białymstoku, Lubomirscy w Krakowie, J.A. Morsztyn; Opalińscy), tu właśnie stopniowo zaczęły dominować sztuki w pol. tłumaczeniach (Cyd Corneille'a w przekładzie J.A. Morsztyna, 1662) i przeróbkach (adaptacje F.U. Radziwiłłowej, od 1757); pojawiła się twórczość własna: komedie S.H. Lubomirskiego, tragedie W. Rzewuskiego (wystawiane w jego teatrze w Podhorcach). W dziedzinie teatru szkolnego jezuici, którzy w swych 59 kolegiach utrzymywali podział językowy (przedstawienia szkolne - po łacinie, widowiska mistyczne i moralitety - po polsku), konkurowali z teatrem szkół protestanckich, a od 1660 - z pijarami (23 teatry), wystawiającymi klasyków franc. w oryginale i przekładach; 1756 S. Konarski wystawił własną Tragedię Epaminondy, napisaną w j. pol. wg reguł klasycznych, z elementami współcz. propagandy polit.. Fakt ten przyspieszył reformę w kolegiach jezuickich, która zaowocowała komediami F. Bohomolca, zwalczającymi gł. "cudzoziemczyznę" w obyczajach, mowie, stroju itp.
- barok, epoka w dziejach kultury...
- barok, epoka w dziejach kultury...
- WŁOSKA SZTUKA, najstarsze przejawy twórczej...