ostatnia część Trylogii H. Sienkiewicza; I wydanie 1888 (wcześniej drukowana w odcinkach w "Słowie" w latach 1887-88); akcja P.W. rozgrywa się w czasach zagrożenia tureckiego, obrony Kamieńca Podolskiego (1672), po zwycięstwo Jana Sobieskiego pod Chocimiem (1673); głównym bohaterem jest Jerzy Michał Wołodyjowski, postać obecna w poprzednich częściach Trylogii; miejsce akcji to kolejno Warszawa, Chreptiów, w którym Wołodyjowscy osiedli na cztery lata i Kamieniec Podolski, broniony przez Wołodyjowskiegi i Ketlinga; konstrukcja powieści jest podobna do pozostałych części Trylogii: wątek miłosny snuty na tle wydarzeń politycznych, zbudowany na trójkącie (Wołodyjowski - Basia - Azja), główny bohater stacza efektowne pojedynki na murach Kamieńca; powieść kończy się tragicznie dla głównych bohaterów - Wołodyjowski i jego przyjaciel giną, wysadzając twierdzę kamieniecką; jednak ogólny wydźwięk utworu jest krzepiący: hetman Jan Sobieski gromi Turków w bitwie pod Chocimiem. 1969 P.W. zekranizował Jerzy Hoffman (wersja kinowa i telewizyjna), powstał też serial telewizyjny pt. Przygody pana Michała w reż. Pawła Komorowskiego (w każdej z tych wersji odtwórcą tytułowej roli był Tadeusz Łomnicki).
- Pan Wołodyjowski, (1888)
- Wołodyjowski Michał, jedna z postaci hist.(...)
- WOŁODYJOWSKI JERZY MICHAŁ, (lit.)