zjawisko astr. polegające na zasłonięciu jednego ciała niebieskiego przez drugie; występuje w dwóch odmianach w zależności od tego, czy zaćmiewany obiekt świeci światłem własnym czy odbitym; dla obserwatorów na Ziemi najbardziej znane pod postacią z. Słońca i Księżyca. Z. Słońca następuje wówczas, gdy Księżyc (ciemne ciało) przesłania Słońce uniemożliwiając dotarcie jego promieni do Ziemi (przy zasłonięciu całej tarczy Słońca z. całkowite, nadto z. częściowe lub obrączkowe); podczas z. całkowitego zapada ciemność, na niebie widoczne stają się jaśniejsze gwiazdy, a wokół tarczy Księżyca można dostrzec protuberancje i poświatę korony słonecznej; z. Słońca widoczne jest tylko na stosunkowo wąskim pasie Ziemi, przez który przesuwa się cień lub półcień rzucany przez Księżyc; z jednego punktu Ziemi z. całkowite można obserwować maks. przez 7,5 min. Z. Księżyca następuje, gdy Ziemia przecina promienie słoneczne padające na Księżyc i pogrąża go w cieniu lub półcieniu; podczas z. całkowitego Księżyc na ogół nie przestaje być widzialny, przybierając czerwonawo-miedzianą barwę (docierają do niego tylko promienie słoneczne załamane w atmosferze Ziemi); z. Księżyca widoczne jest wszędzie tam, gdzie znajduje się on akurat nad horyzontem; całkowite z. Księżyca może trwać maks. 1 godz. 40 min. Z. Słońca i Księżyca były obserwowane, poprawnie interpretowane i prawidłowo przepowiadane już w starożytności; w ostatnich dziesięcioleciach służyły gł. do badania ruchu Ziemi i Księżyca, rozmiarów Księżyca i Słońca oraz pomiarów geodezyjnych. Obserwuje się też inne rodzaje zaćmień, w szczególności zakrycia gwiazd (gł. przez Księżyc), zaćmienia satelitów innych planet (np. Jowisza) i przejścia planet wewnętrznych (Merkury, Wenus) na tle tarczy Słońca.
JOWISZ, SAROS, HIPPARCH, ALMAGEST, TELLURIUM, PROTUBERANCJE, LYOT, PURBACH
- zaćmienie, zjawisko astronomiczne...
- zaćmienie słońca, ‘o człowieku: mało...
- mieć zaćmienie mózgu, ‘zapomnieć o czymś’‘zapomnieć...