największa planeta , znana już w starożytności, piąta w kolejności oddalenia od Słońca; elementy orbity: półoś wielka (odległość od Słońca) 778,4 mln km, mimośród 0,04812, nachylenie płaszczyzny względem ekliptyki 1o18'21", okres obiegu dookoła Słońca 11 lat 315 dni, spłaszczenie 0,061, albedo 0,41, promień równikowy 71 400 km, promień biegunowy 66600 km, masa 1,91027 kg (1/1047 masy Słońca, dwukrotnie większa niż wszystkich pozostałych planet Układu Słonecznego, 318 razy większa od masy Ziemi); przez teleskopy widoczna jest jedynie atmosfera planety, nieprzezroczysta, złożona z chmur białych kryształów amoniaku; na niższych poziomach mogą zawierać siarkę, proste związki organiczne oraz wodór dwuatomowy, hel i metan; temp. strony zwróconej do Słońca ok. 140-150 K; wysoka temp. utrzymuje się w dolnych warstwach atmosfery, co jest rezultatem ciepła wydzielanego przez J. (powodującego też charakterystyczne burze); maksymalna jasność w opozycji: -2m,4 (najjaśniejsze po Słońcu, Księżycu i Wenus ciało niebieskie). Charakterystyczną cechą J. jest tzw. wielka czerwona plama (zaobserwowana po raz pierwszy 1664), chmura wznoszących się gazów, wirujących w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara; dł. 30000 km i szer. 14000 km; jej szczyt wznosi się powyżej otaczających ją chmur, a kolor przypuszczalnie pochodzi od czerwonego fosforu; czerwona plama jest częścią płd. pasa równikowego, przechodzącego nie wyjaśnione zmiany (1989 nagle zaniknął). Promieniowanie radiowe J. ma charakter promieniowania synchrotronowego, wysyłanego przez poruszające się w bardzo silnym polu magnet. cząstki naelektryzowane; oznacza to istnienie pasów radiacyjnych wokół J., analogicznych do ziemskich pasów Van Allena; J. jest jednym z najsilniejszych źródeł fal radiowych na niebie. J. ma 48 satelitów; cztery największe: Io, Europa, Ganimedes (najw. satelita w Układzie Słonecznym), Callisto - zostały odkryte 1610 przez Galileusza (ich ruch stanowił model ruchu planet wokół Słońca); na podstawie obserwacji ich zaćmień O. Römer 1676 wyznaczył prędkość światła; ostatnie trzy satelity J., a także słaby pierścień pyłu wokół równika J., ok. 55000 km ponad warstwą chmur, odkryła 1979 sonda kosmiczna "Voyager".
JOWISZ
Nauki ścisłe
ORZEŁ, SHOEMAKER, SINOPE, LEDA, STAROŻYTNEGO RZYMU TEATR, PLANETY, GALILEO, ALMAGEST, HIMALIA, EUROPA