(1224/5-1274)
teolog i filozof, święty, twórca najpełniejszej syntezy myśli średniowiecza; syn Landulfa, hrabiego Akwinu i Teodory Theatis, miał liczne rodzeństwo; po ukończeniu 5 lat oddany do klasztoru benedyktynów na Monte Cassino; gdy 1239 wojska cesarskie okupowały opactwo, został wysłany na uniw. w Neapolu, gdzie poznał myśl Arystotelesa i filozofów arabskich i zaszczepiono mu zamiłowanie do poezji (które najpełniej zaowocowało w jego liturgii na Boże Ciało); w Neapolu zetknął się z kaznodziejskim zakonem dominikanów, których habit przywdział 1243-45 (wbrew woli rodziny, która uważała, że wstąpienie do tego zakonu zamknie przed T. drogę kariery kościelnej) i został wysłany do Kolonii, gdzie pod kierunkiem Alberta Wielkiego pogłębiał znajomość Arystotelesa; 1252-56 studiował w Paryżu uzyskując tytuł magistra teologii; 1259 powrócił do Italii, gdzie często przebywał na dworze papieża Urbana IV w Orvieto i Klemensa IV w Viterbo; 1269-72 wykładał w Paryżu; zaproszony przez Grzegorza X do udziału w II soborze w Lyonie zachorował w drodze i zmarł w opactwie cystersów w Fossanova (stało się to powodem długotrwałych sporów dominikanów z cystersami, którzy nie chcieli wydać jego ciała). Myśl T. nie od razu zdobyła aprobatę innych teologów, 1270 i 1277 potępiono jego poglądy, a publiczne stwierdzenie jego prawowierności nastąpiło po kanonizacji w 1323; była to w dużym stopniu formalność, już bowiem współcześni nazywali go "doktorem powszechnym"; Pius V nadał mu tytuł Doktora Kościoła, w XV w. otrzymał tytuł "doktora anielskiego", a Leon XIII ogłosił T. patronem szkół katolickich, zaś encyklika Aeterni Patris (1879) zaleciła oparcie studiów teologicznych i filozoficznych na jego systemie. Gł. dziełem T. jest Suma teologiczna; jej I część (napisana we Włoszech 1266-69) mówi o Bogu samym w sobie; część II (zredagowana w Paryżu 1269-72) analizuje formy ogólne (czyny ludzkie) i szczególne (cnoty) powrotu człowieka do Boga; część III zawiera teologię Wcielenia, Odkupienia, sakramentów i rzeczy ostatecznych. Rewolucyjność i istota poglądów T. polega na przyjęciu, że Bóg jest w istocie podporządkowany tym samym zasadom, co człowiek, prawda argumentacji jest zagwarantowana przez zasady, które również Bóg respektuje; człowiek poznaje prawdy wychodząc od poznania zmysłowego, co nie dotyczy Boga, ale osądy Boga są oświecone przez te same normy rozumowe co człowieka; jakkolwiek człowiek może na drodze intelektualnej dowieść istnienia Boga, to wiara konieczna jest, by czcić Boga w odpowiedni sposób; dla T. wiara nie zaczyna się tam, gdzie zawodzi rozum, ma ona swój początek właśnie w tym miejscu, gdzie rozumowi daje się dotrzeć do dobra. T. często kojarzy się z zestawionymi przez niego 5 dowodami na istnienie Boga (on sam nazwał je drogami): z ruchu, z istnienia skutków i przyczyn, z istnienia rzeczy niekoniecznych, z istnienia jakościowych stopni, z istnienia porządku i celowości w świecie. Są one związane z jego koncepcją zmiany jako przejścia od możności do aktu i uznania Boga za zawierającego w sobie pełnię bytu. Zaproponowany przez T. system określany jako tomizm jest do dziś twórczo rozwijany.
WŁOSKA MUZYKA, PAŃSTWO, WILHELM Z MOERBECKE, ABSOLUT, TRÓJCA ŚWIĘTA, LAUDA SION SALVATOREM, EKONOMIA, CHARYTOLOGIA, SCHOLASTYKA, DOMINIKANIE
- TOMASZ Z AKWINU, (ok. 1225-74)
- Tomasz z Akwinu, (1225-74)
- Tomasz z Akwinu św., (1225-74)