(od gr. biblion = liczba mnoga biblia = zwój papirusu, pismo, księga); zbiór ksiąg rel. uznawanych za święte w judaizmie (Stary Testament) i chrześcijaństwie (Stary i Nowy Testament); księgi Starego Testamentu, zw. historycznymi, powstawały między XII (Pieśń Debory, II Księga Sędziów) a II w. p.n.e. (Księga Daniela ok. 165 p.n.e.), spisywane w j. hebrajskim, aramejskim i częściowo greckim (koine); wg tradycji staroż. (przyjętej przez takich chrześcijańskich autorów jak Tertulian, Ireneusz, Klemens, Aleksander Orygenes) tekst Starego Testamentu został zniszczony podczas I zburzenia świątyni Salomona (586 p.n.e.) i odtworzony w całości przez Ezdrasza i jego 5 pomocników, pod wpływem wizji (Księga Ezdrasza 14: 18-47); w skład kanonu judaizmu wchodzą Pięcioksiąg (hebr. Tora): Księgi Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa; Prorocy (hebr. Newiim, 21 ksiąg) oraz Pisma (hebr. Ketuwim, 13 ksiąg), niekanonicznymi były księgi Jubileuszów i Henocha; w kanonie katolickim w Starym Testamencie uwzględnia się także niektóre księgi nie uznawane za kanoniczne w judaizmie: Księgę Barucha, Tobiasza, Judyty, Mądrości, Eklezjastyka, I,II Machabejskie i rozróżnia się w nim: Księgi historyczne (21), prorockie (16) i dydaktyczne (9); Nowy Testament powstawał w I - II w. n.e.; zachowany został w j. greckim; w jego skład wchodzą 4 Ewangelie i Dzieje Apostolskie, 14 Listów św. Pawła i 7 Listów innych apostołów oraz Apokalipsa św. Jana; przekłady i komentarze do Biblii tworzą olbrzymi korpus literatury; podstawowym komentarzem judaizmu do B. jest Talmud (z komentarzami) w wersjach palestyńskiej i babilońskiej (12 tomów), zredagowanych w szkołach talmudycznych; pierwszym przekładem Starego Testamentu z hebrajskiego na język grecki była Septuaginta; wg legendy pracowało nad nim 70 mędrców; przekład ten miał miejsce w środowisku aleksandryjskim w III-II w. p.n.e., jednak nie został zaaprobowany przez rabinów z powodu wielu błędów, był jednak używany przez autorów chrześc. do VII w. n.e.; podstawą dla ustalenia kanonicznego tekstu Starego Testamentu w tradycji chrześcijańskiej stało się jego łacińskie tłumaczenie (Wulgata), dokonane przez św. Hieronima (IV w.), który poprawił istniejące przekłady lub przetłumaczył część ksiąg z hebrajskiego; stanowi ono od soboru trydenckiego (1545) tekst obowiązujący; gł. szkołami interpretacji chrześc. stały się w III w. szkoły aleksandryjska (alegoryczna) i antiocheńska (poszukiwanie znaczenia dosłownego); B. jest księgą najczęściej wydawaną i tłumaczoną na świecie; w swych różnych częściach stanowi podstawę trzech religii uniwersalistycznych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu oraz niezliczonej ilości nurtów i sekt religijnych.
ABSALOM, DEBORA, MASORA, BIBLIE POLSKIE, SALOMONA ŚWIĄTYNIA, QUMRAN, ABIGAIL, NOWY TESTAMENT, TEKSTURA, AGGEUSZ