obok katedry najważniejszy obiekt na wzgórzu wawelskim w Krakowie, do czasów przeniesienia stolicy do Warszawy przez króla Zygmunta III gł. rezydencja królów polskich (historia Z.K.n.W. ); obecna forma budowli renesansowa (1. połowa XVI w.), z pewnymi fragmentami barokowymi; 3 skrzydła (wsch., płn. i zach.) o 3 kondygnacjach, z arkadowymi krużgankami otaczają dziedziniec o kształcie nieregularnym (o wymiarach boków: płd. - 32 m, płn. - 44 m, wsch. - 60 m, zach. - 72 m); od strony płd. dziedziniec zamyka ściana kurtynowa z basztą Senatorską, od płd.-zach. budynek dawnych kuchni król. przebudowany przez Austriaków; krużganki wawelskiego dziedzińca (z arkadami na parterze i I piętrze oraz z unikatowymi, podwojonymi smukłymi kolumnami II piętra, dzieło Franciszka Florentczyka) były wzorem dla wielu polskich pałaców renesansowych; na krużgankach II piętra, pod stropem fryz Dionizego Stuby (1536) z popiersiami cesarzy i cesarzowych rzym. w medalionach; od strony wsch. sylwetę zamku wzbogacają gotycka malownicza Kurza Stopka i wieża Duńska. Parter pałacu służył celom gospodarczym, była tam kancelaria i skarbiec; I piętro mieściło apartamenty mieszkalne, II pełniło funkcje reprezentacyjne (stąd jego znacznie większa wysokość niż pozostałych kondygnacji); 71 sal, m.in. Sala Poselska ze stropem kasetonowym zdobionym rzeźbionymi głowami (wawelskie głowy), Sala Senatorska (największa z sal, odbywały się tu posiedzenia senatu i ważne uroczystości), Sala Turniejowa (z fryzem ze sceną turniejową H. Dürera). Obecnie większości komnat przywrócono wygląd taki, jaki miały w czasach Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, skrzydło wsch. posiada wygląd, jaki nadano mu w wyniku przebudowy na pocz. XVII w., w sali zw. Srebrną odtworzono wystrój klasycyzujący proj. D. Merliniego; wnętrza wyposażone w autentyczne dawne meble (wł., hol., franc., południowoniem., ang., hiszp.), obrazy, kolekcja cennych zegarów, bogaty zbiór porcelany miśnieńskiej, fajanse i in. dzieła sztuki, wśród najcenniejszych są arrasy wawelskie Zygmunta Augusta, odzyskane 1961; do powiększenia zbiorów Z.K.n.W. przyczyniły się osoby prywatne ofiarowując własne kolekcje (Leon Piniński, Jerzy Mycielski, Tadeusz Wierzejski - saska porcelana, Julian Godlewski, Karolina Lanckorońska - obrazy, rzeźby); dyr. Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu był 1952-89 J. Szablowski, obecnie J. Ostrowski.
SZYSZKO-BOHUSZ, KASETON, ARRASY WAWELSKIE, POLSKA. SZTUKA. RENESANS
- TREVANO, Giovanni (?-1644)
- Kraków, miasto wojew. wpd. Polsce...
- BERRECCI Bartolomeo, (1480-1537)