(1467-1548)
król polski i wielki książę litewski, syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki; wychowywany pod opieką S. Szydłowieckiego; 1498 otrzymał od swego brata, Władysława, króla węg., księstwa głogowskie i opawskie, 1504 - namiestnictwo Łużyc; 20 X 1506 wybrany wielkim księciem litewskim; koronowany w Krakowie 24 I 1507; prowadził wojny z Rosją 1507-08 i 1513-22 (Wielkie Księstwo Litewskie utraciło m.in. Smoleńsk i Nowogród Siewierski); rozerwał okrążający Polskę alians habsburski z udziałem państw skandynawskich, co spowodowało izolację Zakonu krzyżackiego (pokonanego w wojnie 1519-25), podpisanie układu gdańskiego 1524 (umocnienie się w Szwecji zaprzyjaźnionego króla Gustawa I Wazy) i traktatu krakowskiego (1525 - hołd lenny Albrechta, przyznawał Polsce prawo inkorporacji Prus Książęcych po wygaśnięciu rodu Albrechta); punkt ciężkości swej polityki przeniósł następnie Z.S. na południe: wspierając króla Węgier, a swego zięcia, Jana Zapolyę i ingerując w sprawy mołdawskie i wołoskie, dążył do nadania polityce pol. roli pośrednika w równoważeniu konfliktu Habsburgów z Turcją (1533 pokój z sułtanem Sulejmanem II); 1526, po wygaśnięciu męskiej linii książąt czersko-warszawskich, włączył do Polski Mazowsze; w polityce wewn. pozostawał pod wpływem J. Łaskiego, przy nominacjach faworyzował możnych przeciwnych ruchowi egzekucjonistów, z reguły zwolenników orientacji prohabsburskiej (m.in. K. Szydłowiecki, J. Tarnowski); 1537 musiał ustąpić szlacheckiemu ruchowi egzekucji praw (tzw. wojna kokosza); zw. królem senatorskim pozwalał swej żonie Bonie otaczać względami wybitnych przedstawicieli obozu szlacheckiego; zreformował system monetarny (zunifikował system koronny z pruskim), odbudował żupy solne, dbał o rozwój miast królewskich, 1519 wydał statut dla Ormian, 1523 - zasady procesowe, zlecił przygotowanie projektu unifikacji praw w całym kraju (tzw. korektura Taszyckiego), odrzuconego 1534 na sejmie; 1529 przyznał Zygmuntowi Augustowi zarówno tron Wielkiego Księstwa Litewskiego, jak i Korony Pol., w zamian musiał 1530 i 1538 zapewnić na przyszłość obligatoryjność powszechnej dokonywanej po śmierci władcy; mecenas sztuki, przebudował w stylu renesansowym, wzniósł Kaplicę Zygmuntowską, ufundował dzwon zawieszony 1521 w wieży katedralnej na Wawelu; z jego osobą wiąże się pojęcie złotego wieku w Polsce; żony: 1. od 1512 Barbara Zapolya (córka - Jadwiga), 2. od 1518 Bona Sforza, księżniczka Mediolanu (syn - Zygmunt August, córki - Izabela, Zofia, Anna, Katarzyna).
POMIARA WŁÓCZNA, EGZEKUCJA PRAW, POLSKA. WARUNKI NATURALNE. OCHRONA ŚRODOWISKA, SOLFA, ZÁPOLYA, ZYGMUNT III WAZA, JANUSZ III, SÜSS, SZYDŁOWIECKI, HIRSCHBERG
- Zygmunt, tego Zygmunta, o Zygmuncie;...
- ZYGMUNT, Pochodzenia staroniemieckiego,...
- Zygmunt I Stary, (1467-1548)