(1966)
powieść J. Stryjkowskiego obrazująca życie nie istniejącej już, archaicznej społeczności żyd., tworząca wraz z wcześniejszymi Głosami w ciemności i późniejszym Snem Azrila rodzaj tryptyku. Miejscem zdarzeń jest karczma (austeria) prowadzona przez starego Taga, która w początkach wojny (sierpień 1914) staje się przystanią dla wielu zbłąkanych i ukrywających się ludzi. Ograniczony czas zdarzeń (wieczór, noc i świt) intensyfikuje emocje zgromadzonych w oczekiwaniu na zapowiedziane zagrożenie. Niemal 70-letni Żyd mieszka w tym zajeździe ze swym synem, synową i wnuczką, w pracy pomaga im ukraińska dziewczyna Jewdocha. Zbliża się ofensywa ros., zapowiadane są pogromy Żydów przygotowywane przez Rosjan i Ukraińców, w karczmie szuka schronienia grupa chasydów z Żydaczowa wraz z cadykiem, przyniesione zostają zwłoki przypadkowo zabitej młodziutkiej dziewczyny Asi, w dużym tempie następują kolejne wypadki. W obliczu narastającego zagrożenia zgromadzeni zachowują się bardzo różnie: jedni próbują uciekać, inni pogrążają się w rel. ekstazie, obok życzliwości jest bezduszność, a poświęceniu towarzyszy egoizm. Tag prowadzi z Bogiem bezgłośne rozmowy, ma poczucie winy z powodu własnych grzechów, ale widzi też zło innych. Uświadamia możliwość kary, w swym cichym dialogu z Bogiem chce Mu wytłumaczyć, że zło jest stałym elementem życia i jako takie mogłoby być przez Stwórcę zaakceptowane. Stary Tag wybiera postawę sprzeciwu wobec zła, wspólnotę odpowiedzialności podziela tylko ksiądz, razem postanawiają wyruszyć z błagalną misją o miłosierdzie do kozackiego dowódcy, aby nie dopuścił do terroru wobec mieszkańców miasteczka. Ryzykują własnym życiem, nie mając żadnej pewności powodzenia tej wyprawy, obaj uznają jednak, że ratowanie czyjegoś życia jest wartością, dla której wolno poświęcić wszystko. Ekr. w reż. J. Kawalerowicza w 1982 r.