motyw - forma niezgody, sprzeciwu jednostki lub zbiorowości wobec zasad, norm, obyczaju, wiary, władzy itp. Biblia (ST) - woli Boga nie podporządkowali się Adam i Ewa zjadając zakazany owoc z drzewa Złego i Dobrego; Kain wystąpił przeciw Ablowi kierując się uczuciem zemsty za wyróżnienie jego ofiary przez Boga; budowniczowie wieży Babel zazdrośni o wszechpotęgę Boga wznosili symbol swej pychy, lecz Bóg uniemożliwił im porozumiewanie się; upadły anioł nazwany zostaje Lucyferem i strącony do piekła. NT - przypowieść o synu marnotrawnym, który wystąpił przeciw ojcu i odszedł ze swoją częścią majątku, by skruszony powrócić i prosić o przebaczenie. W mitologii gr. Prometeusz zbuntował się przeciw wszechwładzy Zeusa, podczas ofiary w Mykone podstępnie doprowadził do wyboru przez Zeusa kości zamiast mięsa; wykradł ogień z Olimpu i podarował go ludziom; ostrzegł przed otwieraniem puszki, którą miała przysłana przez Zeusa Pandora. Iliada Homera - Achilles odmawia Agamemnonowi udziału w wojnie, gdy zostaje przez niego pozbawiony branki Bryzeidy. Antygona Sofoklesa - tytułowa bohaterka nie podporządkowuje się woli nowego władcy i wbrew zakazowi Kreona postanawia pochować zwłoki brata. Faust J. W. Goethego - rozgoryczony wobec Boga i świata główny bohater zawiera pakt z Mefistofelesem, by za cenę duszy osiągnąć szczęście. Giaur G. G. Byrona - tytułowy bohater przeciwstawia się ustalonemu porządkowi świata, nie akceptuje muzułmańskiej obyczajowości i uprowadza brankę z haremu Hassana. Treny J. Kochanowskiego: kryzys światopoglądowy opłakującego śmierć córki ojca. Oda do młodości A. Mickiewicza: niezgoda na dotychczasowy porządek jest czynnikiem umożliwiającym tworzenie nowego świata. Dziady cz. IV A. Mickiewicza: Gustaw występuje przeciw swemu księdzu, przyjaciołom i kochance "wietrznej istocie". Grażyna A. Mickiewicza: bohaterka wystąpiła przeciw woli męża, który chciał zaniechać walki z Krzyżakami. Konrad Wallenrod A. Mickiewicza: łamie zasady etyki rycerskiej, stosuje podstęp, skazuje na cierpienie Aldonę, zabija i zdradza. Dziady cz. III A. Mickiewicza: młodzi chcą zerwać okowy niewoli carskiej, Konrad wyzywa na pojedynek Boga. Pan Tadeusz A. Mickiewicza: niezgoda Jacka na odmowę Horeszki i zabójstwo w afekcie. Kordian J. Słowackiego: sprzeciw wobec biernej postawy spiskowców, sam chce dokonać czynu zabójstwa tyrana. Nie-Boska komedia Z. Krasińskiego: romant. poeta odrzuca codzienność u boku żony, podąża za Dziewicą, przeciwko arystokracji występuje zgłodniały plebs. Lalka B. Prusa: pani Wąsowska odrzuca konwenanse swojej klasy, wybierając niezależność postępowania i norm życiowych. Nad Niemnem E. Orzeszkowej: w zatarg z ojcem popada Witold Korczyński domagając się innego traktowania chłopów, odważnie wystąpiła przeciw konwenansom Justyna Orzelska wybierając Jana. Potop H. Sienkiewicza: niepokorna natura Kmicica każe mu wielokrotnie sprzeciwiać się narzucanym zasadom. Dies irae J. Kasprowicza: Bóg zostaje oskarżony o istnienie zła na ziemi. Moralność pani Dulskiej G. Zapolskiej: Zbyszko usiłuje odrzucić kołtuństwo matki oświadczając wolę ożenku z Hanką. Doktor Piotr S. Żeromskiego: syn sprzeciwia się nieuczciwym praktykom ojca okradania robotników, wyjeżdża w odruchu sprzeciwu.
bunt
Literatura polska