Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego, marszałka sejmowego i konfederacji generalnej,

traktat polit. H. Kołłątaja w formie listów (1788-89); cz. I O podźwignięciu sił krajowych zawiera rozważania poświęcone sprawom wojska i skarbu; cz. II i III O poprawie Rzeczypospolitej mieszczą program reform ustrojowych, który przybrał później kształt projektu przyszłej ustawy konstytucyjnej i został opubl. w 1790 r. jako Prawo polityczne narodu polskiego. Tę część poprzedza odezwa skierowana Do Prześwietnej Deputacji, w której operując jasnymi i logicznymi argumentami autor żąda zniesienia liberum veto, praw dla mieszczan i wolności dla chłopów. Zwięzły i precyzyjny wywód dobrze przemawiał siłą argumentu do pol. czytelnika, a całość publicystyki Kołłątaja stanowi cenny przekaz autentycznej atmosfery pierwszych lat Sejmu Wielkiego.