(1910)
cykl utworów napisanych przez E. Orzeszkową po rewolucji 1905 r., poświęconych powstaniu styczniowemu, w którego skład wchodzą: Oni, Oficer, Hekuba, Bóg wie kto, Gloria victis. Tytułową nowelę cechuje baśniowość i oryginalna narracja powierzona leśnym drzewom i kwiatom, które opowiadają wiatrowi historię zbiorowej mogiły powstańczej sprzed lat. Do miasteczka na Polesiu przybył młody przyrodnik Marian Tarłowski ze swoją siostrą Anielą, zaprzyjaźnił się z F. Jagminem, obaj przystąpili do powstania i w nierównej walce z wojskiem ros. zginęli. Apoteoza powstania budowana jest poprzez jeden z epizodów walk, gdy w lasach horeckich na Polesiu oddział kierowany przez Traugutta został doszczętnie rozgromiony przez wroga, ginie waleczny Marian Tarłowski, bestialsko dobity wraz z innymi rannymi, nie pozostaje też przy życiu śpieszący mu na ratunek Jagmin. Z wielką czcią opisany został przywódca powstania, którego Orzeszkowa ukrywała i przewoziła przez granicę, a cała sytuacja lit., nawiązująca do autentycznych zdarzeń, jest rodzajem hołdu złożonego powstańcom. Po latach zbiorową mogiłę, w której leżą brat i ukochany, odwiedza Aniela, trawy czują jej spadające łzy, a wędrujący po świecie wiatr głosi nową prawdę "gloria victis" - chwała zwyciężonym, a nie "vae victis" - biada zwyciężonym.
- Orzeszkowa Eliza, (1841-1910)
- PARULSKI, Ryszard (ur. 1938)
- PIETRZYKOWSKI, Zbigniew (ur. 1934)