(1907)
sztuka G. Zapolskiej grana też z podtytułem Tragifarsa kołtuńska, satyr. komedia obycz. z elementami farsowymi, której akcja toczy się we Lwowie na pocz. XX w. Utwór przedstawia mieszczańską rodzinę Dulskich, która na pozór żyje godnie i uczciwie, takie zasady wygłasza już na samym początku tytułowa bohaterka, gdy wydaje dyspozycje służącej Hance, strofuje córki, ponagla męża. Wraz z rozwojem akcji okazuje się, że cała jej aktywność jest ukierunkowana na tworzenie pozorów, czego wymownym przykładem jest absurdalny spacer Felicjana wokół stołu, udającego przed rodziną i sobą samym, że odbywa zalecaną przez lekarza wędrówkę dla zdrowia. Podobnie wygląda stosunek do dzieci, gdy toleruje romans syna Zbyszka z Hanką, uważając, że służy on jego zdrowiu i ważne jest tylko, aby nikt o tym nie wiedział. Bezwzględnie wymawia mieszkanie lokatorce, która próbowała popełnić samobójstwo z powodu zdrady męża, ponieważ przyjazd pogotowia naraził dobrą opinię domu; zupełnie odmiennie ocenia inną lokatorkę lekkich obyczajów, tylko dlatego, że otrzymuje godziwą opłatę. Największą troską Dulskiej jest utrzymanie pozorów przyzwoitości, dlatego zupełnym szokiem staje się dla niej decyzja Zbyszka ożenku z Hanką spodziewającą się dziecka. Taki skandal przerasta jej wyobrażenia, decyduje się więc zapłacić tysiąc koron za milczenie i opuszczenie domu przez Hankę. Bunt syna był tylko chwilowy, choć ma on świadomość obłudy matki, to rezygnacja z dotychczasowego, wygodnego życia wydaje mu się ceną zbyt wygórowaną. Doskonale rozumie intencje matki cyniczna Hesia, w przeciwieństwie do naiwnej Meli chce wiedzieć i oceniać. Utwór Zapolskiej jest naturalistycznym studium zjawiska ulegania konwencjom mieszczańskiego życia, w tej rodzinie skupiają się najbardziej znamienne cechy filisterstwa i kołtunerii, kiedy potrzeby materialne dominują nad intelektualnymi, a obłuda moralna zastępuje podstawowe wartości. Efekty dram. uzyskuje autorka stosując kontrastową prezentację wyglądu, charakteru i postaw życiowych; rysując portret psychol. uzasadniający działanie; dostosowując język postaci do jej myśli i czynów.
- Dulska Aniela, gł. postać dramatu...
- dulszczyzna, określenie drobnomieszczańskiej...
- dulszczyzna, określenie drobnomieszczańskiej...