(1933)
opowiadanie J. Iwaszkiewicza, refleksja nad zmiennością i nieprzewidywalnością ludzkiego losu, dla której inspiracją stały się osobiste wspomnienia autora (dwór w Byszewach z czasów młodości). Gł. bohater Wiktor Ruben, pełniący obowiązki zarządcy w małym majątku w Stokroci, uczestnik I wojny światowej, odwiedza po wielu latach wujostwo w Rożkach, właściwym celem podróży jest jednak sąsiedzki dworek w Wilku zamieszkany przez kilka sióstr. Z tym miejscem i osobami łączą go wspomnienia z młodości, próbuje odnaleźć miniony czas, doświadczyć go na tyle mocno, aby odzyskać dawno utracony ład wewnętrzny. Wraca do najpiękniejszych chwil swego życia, spotyka w tym samym dworze te same osoby (Julcię, Kazię, Jolę, Zosię i Tunię), żyjące niby tak samo beztrosko, ale nie takie same z powodu upływu czasu. Szczęście, którego w młodości nie potrafił wykorzystać, przepadło na zawsze, Wiktor ma świadomość przegranego życia i ten fakt staje się źródłem jego rozczarowania i pesymizmu. Dochodzi do wniosku, że życie jego dawnych znajomych w Wilku wcale nie jest ciekawsze od jego własnego trudu, wróci do Stokroci z poczuciem realności otaczającego go świata, przetworzone w mity obrazy z przeszłości mogą pozostać jedynie sferą marzeń, których nigdy nie zrealizował. Obrazy i zdarzenia przedstawione w opowiadaniu mają antyproustowski charakter, Iwaszkiewicz w przeciwieństwie do autora W poszukiwaniu straconego czasu dowodzi, że niemożliwe jest powtórzenie tego, co już minęło, wspomnienia przeżytych chwil mogą wrócić, ale tylko jako strzępy doznań w podświadomości. Mądrość i odwaga człowieka polega więc na umiejętnym wykorzystywaniu czasu obecnego. Ekr. w reż. A. Wajdy 1978.