(1903)
powieść W. Berenta, jeden z najciekawszych w lit. obrazów modernizmu pol. i europ. - akcja toczy się w anonimowym wielkim mieście europ. (prawdopodobnie Monachium lub Berlin) na przełomie XIX i XX w. Berent nie osądza - tworzy diagnozę. Bliskie mu są hasła modernizmu, ale dostrzega tragizm reprezentujących go artystów. Oddani całkowicie Sztuce, reżyserują swoje życie wg jej zasad. Równocześnie są zależni od masowego odbiorcy-filistra, tłamszeni przez urbanistyczną cywilizację. Świadomi rozbieżności między własnymi możliwościami a pragnieniem stworzenia doskonałego dzieła, wewnętrznie rozdarci, na poły tragiczni - na poły kabotyńscy, trawią życie na bezowocnych rozmowach o sztuce, zaprzepaszczają swój talent i szansę na udane życie. Trzej gł. bohaterowie przerywają tę udrękę samobójstwem, śmierć czwartego jest zapowiedziana. Symbolem epoki staje się dziennikarz. Dwuznaczny tytuł powieści interpretowano jako określenie wewn. rozkładu opisywanego środowiska lub jako wyraz nadziei, że "próchno" z czasem zmieni się w żyzną glebę, na której wyrośnie nowa sztuka (tę myśl wyraża Berent w Liście autora "Próchna" - aneksie do powieści). Utwór składa się z 4 wielkich monologów, przerywanych narracją odtwarzającą obraz życia cyganerii artyst. To środowisko zostało ukazane przez fragm. biografii aktora, dziennikarza, prozaika i kompozytora (w tle: dramaturg, poeta, malarz, śpiewaczka operowa i gwiazda kabaretu). Trzecioosobowy narrator przyjmuje punkt widzenia kolejnych bohaterów. Berent ograniczył fabułę na rzecz analizy psychol., wykorzystał elementy naturalizmu, impresjonizmu i ekspresjonizmu.
- próchno//próchna, 1. „rodzice”; 2.(...)
- PRÓCHNO, produkt rozkładu drewna...
- CHEMILUMINESCENCJA, świecenie ciał (np.(...)