(1849-1938)
publicysta, pisarz, działacz polit. i kult., historyk i filozof. Jako publicysta debiutował w 1866 r. na łamach "Tygodnika Ilustrowanego", publikował też w pozytywist. "Przeglądzie Tygodniowym" i "Nowinach". Od początku słynął z odważnej krytyki szlacheckiego egoizmu i zacofania, sarmackiego kultu przeszłości; głosił potrzebę równouprawnienia kobiet, rozwiązania kwestii żyd., laickiego wychowania; pasjonował się zdobyczami nauki. Orędownik idei pozytywist., programotwórca i zadziorny polemista, wpłynął na społ. ukierunkowanie wczesnego pozytywizmu. Duże znaczenie zyskały jego artykuły w "Przeglądzie Tygodniowym": My i wy (1871), Poszanowanie pracy (1871), O tolerancji (1872), Tradycja i historia wobec postępu (1872) i tworzony razem z L. Mikulskim cykl Praca u podstaw (1873), który stał się ważnym hasłem programowym pozytywizmu. W 1881 założył i do 1902 redagował w Warszawie tyg. "Prawda", w którym zamieszczał cykl felietonów Liberum veto. Publicystyka polit. Ś. niejednokrotnie bulwersowała opinię publiczną, tak było m.in. po ogłoszeniu artykułu Wskazania polityczne (1882), w którym opowiadał się za rozwojem ekonomicznym nawet za cenę rezygnacji z niepodległości. W okresie rewolucji 1905 r. należał do działaczy lewicy i kandydował na posła do II Dumy Państwowej. Prace lit. nie przyniosły mu takiego rozgłosu jak publicystyka; pamięci syna poświęcił dramat Aspazja (1885), napisał też trylogię Nieśmiertelne dusze (1876-89) oraz cykl Duchy (1895-1909), pisał nowele z podtekstem filoz. (Hymn niemych, Wesele Satyra i in.), powieści (Nałęcze i Twinko, 1928), opracował Historię chłopów polskich w zarysie (1925-28) i Genealogię teraźniejszości (1935).