Bohater powieści Stefana Żeromskiego "Przedwiośnie".
Pochodzi z bardzo zamożnej polskiej rodziny osiadłej na stałe w Baku: ojciec, inżynier Seweryn Baryka, jeden z dyrektorów koncernu naftowego, jest potomkiem po powstaniowych zesłańców, matkę, ubogą dziewczynę "z dobrego domu" przywiodło nad Morze Kaspijskie wymuszone przez rodzinę małżeństwo. Do wybuchu I wojny światowej życie Czarusia jest sielanką. Seweryn rozpieszcza jedynaka, ale dba przy tym o jego dobre wychowanie, matka, nieśmiała i trochę bezbarwna, uwielbia go, ale w życiu rodzinnym odsunięta jest na plan dalszy.
Powołanie na front ojca stwarza w życiu czternastoletniego Cezarego niezwykłą sytuację: nadal materialnie niczego mu nie brakuje, równocześnie nie czuje nad sobą już żadnego autorytetu. Gdy rozpoczynają się rewolucyjne wydarzenia 1917 r. Czarek oczywiście staje się rewolucjonistą, co przede wszystkim powoduje porzucenie nauki, w dalszej zaś kolejności spowodowanie aresztowania matki, którą syn pogardza za jej cichy, lecz niezłomny pogląd, że ludziom skrzywdzonym trzeba pomagać, tworząc coś dla nich, a nie rabując bogatych. Wkrótce jednak rewolucyjny entuzjazm Cezarego zamiera: nie tylko okazuje się, że bez zapobiegliwości matki młody człowiek wpada w nędzę, ale również - i to jest prawdziwą tragedią - ona sama nie przeżywa resocjalizacyjnych zabiegów nowej władzy.
Równocześnie w Baku wybuchają bratobójcze walki między Ormianami i Tatarami, w których giną niewinni i ubodzy ludzie. Cezary znajduje zatrudnienie przy grzebaniu trupów. W tej sytuacji odnajduje go ojciec, nędzarz całkowicie zniszczony przez wojnę i rewolucję. Kiedy jednak Seweryn proponuje synowi wyjazd do Polski, ojczyzny odrodzonej po latach nie woli, Czaruś przyjmuje tę koncepcję niechętnie: z krajem przodków nic go nie łączy. Przekonuje go dopiero opowieść o szklanych domach, zapewnienie o tym, że w Polsce udało się dzięki wiedzy i entuzjazmowi jednego człowieka (noszącego zresztą również nazwisko Baryka), stworzyć godne warunki życia dla wszystkich obywateli.
Ojciec i syn wyruszają w drogę do Moskwy, a stamtąd do ojczyzny, Seweryn jednak umiera przed przekroczeniem granicy. W Polsce nic nie zgadza się z opowieścią Seweryna, a Cezaremu udaje się znaleźć miejsce do życia tylko dzięki pomocy Szymona Gajowca. Rozpoczyna w Warszawie studia medyczne, przerwane wkrótce przez wybuch wojny polsko-bolszewickiej. Zmobilizowany, wykazuje się prawdziwym bohaterstwem i zaprzyjaźnia się z rówieśnikiem, Hipolitem Wielosławskim. Po wojnie na zaproszenie Hipolita przyjeżdża do jego majątku w Nawłoci, gdzie początkowo życie wydaje mu się być rajem na ziemi.
Wkrótce jednak wplątuje się w swe pierwsze erotyczne przygody: flirtuje z kuzynką Wielosławskiego Karoliną (którą rewolucja pozbawiła majątku na kresach), wzbudza patologiczne uczucie w szesnastoletniej Wandzie (zakompleksionej pannie żyjącej w majątku Hipolita, obdarzonej jednak wybitnym talentem muzycznym, z którą gra na cztery ręce na fortepianie), wreszcie wdaje się w namiętny romans z wdową z sąsiedztwa, Laurą Kościeniecką. Wszystko kończy się katastrofą, gdy Cezary zostaje przyłapany w sypialni Laury przez jej narzeczonego, którego ona powinna poślubić dla ratowania rodowych dóbr.
W tym samym czasie Wanda truje Karolinę, uważając ją za swoją rywalkę, a Wielosławscy zmuszają Cezarego do poślubienia na łożu śmierci Karoliny, sądząc, że popełniła ona samobójstwo z powodu niestałości jego uczuć. Głęboko rozczarowany "życiem na niby" sfer wyższych i ich moralną pustką Baryka wraca do Warszawy, gdzie na nowo podejmuje studia i pracę sekretarza u Gajowca. Tym razem w jego życiu pojawia się Antoni Lulek, "wieczny student", który próbuje pozyskać Cezarego raz jeszcze dla komunizmu. Cezary prowadzi z "towarzyszami" (ale również i Ga jowcem, przedstawicielem rządu), namiętne i dramatyczne spory. Jednak po wizycie Laury w Warszawie - teraz cnotliwej mężatki usiłującej przekonać go mimo wszystko o swej wielkiej miłości - Baryka postanawia przyłączyć się do komunistycznej manifestacji. Swą niezależność podkreśla idąc w stroju żołnierza legionisty.
Postać Cezarego Baryki jest uosobieniem zmagań całego młodego pokolenia szukającego własnej drogi w odrodzonej po zaborach Polsce. W ekranizacji powieści z 2000 r. w reżyserii Filipa Bajona rolę Cezarego zagrał Mateusz Damięcki.