Tytułowa bohaterka opowiadania Prospera Mérimée Carmen.
Cyganka, wcielenie femme fatale; uwięziona za atak nożem na współpracownicę z fabryki cygar, przekonuje pilnującego ją i zakochanego w niej don José, aby pozwolił jej uciec, a następnie nakłania zdegradowanego za to żołnierza, aby przystąpił do bandy przemytników, wśród których się ukryła; ponieważ nie jest mu wierna, don José zabija ją z zazdrości.
Na podstawie Carmen powstała opera G. Bizeta o tym samym tytule (1875).