Postać historyczna, bohater "Księgi tysiąca i jednej nocy" i wielu innych utworów literackich.
Piąty władca z dynastii Abbasydów (panował w latach 786-809). Zwalczał w państwie tendencje odśrodkowe, jako mecenas poetów i uczonych zapoczątkował "złoty wiek" literatury i kultury arabskiej, który doprowadzi do rozkwitu jego syn Al-Mamun. Sławę Haruna spopularyzowały m.in. opowieści Księgi tysiąca i jednej nocy. W kilkunastu z nich Księgi tysiąca i jednej nocy pojawia się postać Haruna ar-Raszida i jego przyjaciela Dżafara Ibn Jahji.
Najczęściej kalif w przebraniu kupca udaje się wieczorem do miasta w poszukiwaniu rozrywek i niezwykłych przygód. Towarzyszy mu wspomniany Dżafar oraz noszący miecz czarny Masur - jako ochrona bądź wykonawca wyroków. W Opowieści o trzech jabłkach Harun ar- Raszid wyrusza na nocny spacer po Bagdadzie, aby dowiedzieć się od mieszkańców miasta, co sądzą o rządzących. Kalif mówi: jeśli usłyszymy skargę na kogoś, pozbawimy go urzędu. Spotkanego biednego rybaka kalif prosi o zarzucenie sieci i z góry płaci mu za jej zawartość 100 denarów. Rybak wyławia skrzynię, w której kalif i Dżafar znajdują poćwiartowane zwłoki pięknej młodej kobiety.
Kalif wybucha gniewem, że takie zbrodnie zdarzają się w stolicy. Złość kieruje na Dżafara (który jest wezyrem, a także naczelnikiem policji oraz poczty kalifatu, w której znajdowała się sekcja policji tajnej) - i grozi mu śmiercią, jeśli w ciągu 3 dni nie znajdzie mordercy. Dżafar nawet nie rozpoczyna poszukiwań. Wraca do domu i modli się o miłosierdzie Allaha. Czwartego dnia Harun każe obwieścić heroldom, że Dżafar i jego wszyscy stryjeczni bracia zostaną ukrzyżowani przed bramą pałacu. Ludzie z tłumu zaczęli już biadać nad ich losem, gdy nagle zjawił się młodzieniec i przyznał do zabójstwa. W ślad za nim zgłosił się starzec i uczynił to samo. Kalif wydał rozkaz ukrzyżowania obu. Ale Dżafar orzekł, że to byłoby niesprawiedliwe i zaczął przesłuchanie.
Okazało się, że młodzieniec zabił swoją żonę za zdradę, którą chełpił się czarny niewolnik zajadając jabłko, które sprowadził dla niej mąż, a starzec jest jej ojcem i chce oddać życie za zięcia, aby wychował małe dzieci. Kalif nadal grozi śmiercią Dżafarowi, dając mu trzy dni na znalezienie niewolnika. Dżafar znów oddaje sprawę w ręce Boga, i okazuje się, że to jego własny niewolnik zabrał jabłko małemu chłopcu, który dostał je od matki. Dżafar stawia niewolnika przed kalifem, a ten chce go ukrzyżować, lecz wezyr wyprasza jego życie w zamian za jeszcze dziwniejszą opowieść. Kalif rezygnuje więc z wyroku.
W opowieści widać porywczość, z jaką Harun feruje wyroki śmierci, a jednocześnie zamiłowanie do słuchania niezwykłych opowieści, którymi można go rozbroić. Inne podkreślane w Księdze cechy to hojność i umiejętność godzenia zwaśnionych stron. W Opowieści o Harunie ar-Raszi- dzie i złotniku Muhammadzie Ibn Ali, przy okazji tropienia pewnego młodzieńca, który nocami pływa statkiem po Tygrysie podając się za kalifa, Harun ar-Raszid odkrywa jego potajemne małżeństwo z siostrą Dżafara, Dunją i potwierdza je uroczyście godząc obrażoną na siebie parę.
W Opowieści o rybaku Chalifie i kalifie Harunie ar- Raszidzie władca wyjeżdża na polowanie i odłączywszy się od świty spotyka na brzegu rzeki owiniętego siecią rybaka, któremu właśnie ukradziono szaty i pieniądze. Kalif udaje biednego flecistę, rybak najpierw oskarża go o kradzież szat, ale potem przyjmuje go na pomocnika i razem wyciągają sieć i wyławiają mnóstwo ryb. Rybak wysyła "pomocnika" na bazar po kosze na ryby. Rozbawiony kalif wraca do swojej świty i każe im udać się do rybaka i wykupić ryby. Ostatnie 4 ryby kupuje zarządca czarnych niewolników eunuch Sandal, który nie ma przy sobie pieniędzy i każe rybakowi zgłosić się po nie do pałacu kalifa.
W czasie pobytu kalifa na łowach jego pierwsza żona, Zubajda z rodu Abbasydów uśpiła podstępnie piękną nałożnicę męża, kazała ją zamknąć w skrzyni i sprzedać na licytacji. W pałacu rozgłosiła, że Kut al Kulub umarła. Kalif wpadł w rozpacz. Drugiego dnia rano, gdy rybak przyszedł po swoją należność do eunucha, zobaczył go Dżafar i pragnąc rozerwać zmartwionego kalifa zabrał rybaka do niego. Wtedy kalif robi sobie okrutną zabawę, uznając się za narzędzie wyroków Allaha. Każe Dżafarowi napisać na karteczkach 20 kwot (od jednego denara do tysiąca) i tortury (od chłosty aż do śmierci w męczarniach). Mimo przerażenia Dżafara każe rybakowi trzykrotnie ciągnąć losy. Rybak wyciąga chłostę 100 kijów, którą natychmiast mu wymierzają, potem pustą kartkę, wreszcie jednego denara, którego dostaje.
Kiedy słaniając się na nogach wychodzi z pałacu, spotyka eunucha Sandala, który woła: Podziel się ze mną tym, co otrzymałeś za zabawianie kalifa!. Rybak mówi z płaczem: Dostałem sto kijów i denara!. I daje denara Sandalowi. Wzruszony Sandal oddał mu denara i dodał 100 denarów od siebie. Idąc do domu rybak mijał bazar, gdzie za 101 denarów kupił licytowaną skrzynię z nałożnicą kalifa. Kiedy dziewczyna powiedział mu, jak ma ją oddać kalifowi, uradowany władca dał rybakowi 50 tysięcy denarów i wspaniałe szaty, tym razem wykazując hojność.
Postępowanie kalifa zgodne jest z polskim porzekadłem: "Łaska pańska na pstrym koniu jedzie". Harun w chwili złego humoru gotów jest zbić lub zabić okrutnie niewinnego człowieka, w chwili dobrego - obdarzyć ponad zwykłą miarę. W innej grupie Opowieści Harun ar-Raszid występuje razem z poetą Abu Nuwasem, namiętnym piewcą pięknych chłopców oraz twórcą poezji bachicznej.
W krótkim Opowiadaniu o przygodzie Abu Nuwasa z Harunem ar-Raszidem, kalif przyłapał poetę in flagranti z młodym chłopcem i chciał go oskarżyć przed sędzią (homoseksualizm był karany śmiercią). Abu Nuwas szybko ułożył piękny erotyk na cześć niewolnicy uwodzonej przez kalifa i dzięki niemu wykpił się od kary. Podobną treść ma Opowiadanie o Abu Nuwasie, trzech młodzieńcach i kalifie Harunie ar- Raszidzie. Kalif zastał poetę w towarzystwie trzech młodych chłopców, wszystkich kompletnie pijanych. Wściekły, kazał następnego dnia oprowadzić nagiego Abu Nuwasa, z siodłem i uzdą na grzbiecie, po komnatach niewolnic, ośmieszyć i ściąć mu głowę. Podszedł Dżafar i zapytał: Za co taka straszna kara?. Abu Nuwas odrzekł: Przyniosłem kalifowi moje najpiękniejsze wiersze, a on obdarzył mnie najpiękniejszym strojem. Kalif roześmiał się, darował mu życie i cenną szatę.
W podobnej konwencji "swobodnej erotyki dworskiej" mieszczą się krótkie opowiadania: O Harunie ar-Raszidzie i Zubajdzie w kąpieli , O Harunie i trzech poetach oraz O Harunie i trzech niewolnicach. Są to prymitywne erotyczne obrazki o relacjach kalifa z żoną Zubajdą oraz z trzema niewolnicami naraz, przeplatane wierszami poetów na ten temat. Kalif prezentuje tu swobodę obyczajową właściwą dworowi Abbasydów. Inną cechą charakteru kalifa jest jego zawistny, a nawet wręcz wrogi stosunek do Dżafara. W Opowiadaniu o Harunie ar-Raszidzie, Dżafarze, niewolnicy i imamie Abu Jusufie, kalif dowiedział się, że Dżafar kupił piękną niewolnicę i natychmiast jej zapragnął. Zaklina Dżafara, aby mu ją oddał lub odsprzedał, bo jeśli nie - rozwiedzie się ze swoją pierwszą żoną.
Sprawa jest poważna, bo Zubajda jest córką jego stryja, pochodzi z rodu Abbasydów, i cała rodzina wystąpi w jej obronie. Ostatecznie kalif wyłudza od Dżafara niewolnicę. Okrucieństwo kalifa wobec Dżafara występuje w Opowiadaniu o tym co zdarzyło się pewnemu beduinowi za przyczyną Dżafara Barmaki, w którym Harun po ukrzyżowaniu Dżafara (w rzeczywistości został on ścięty), wydał rozkaz, aby krzyżowano natychmiast każdego, kto by byłego wezyra opłakiwał lub mu współczuł.
Z analizy opowiadań Księgi tysiąca i jednej nocy wyłania się postać absolutnego tyrana łasego na pochlebstwa dworaków, poszukującego rozrywek, okrutnego dla ludzi, choć niekiedy wyrozumiałego dla rzeczy zakazanych. Miło mu również po udanym wieczorze epatować współbiesiadników hojnością.