Postać z Iliady i Odysei Homera.
Córka Zeusa i Ledy, wychowana na dworze Tyndareosa, żona Menelaosa, uwieziona przez Parysa do Troi. Uważana za najpiękniejszą kobietę świata, miała być nagrodą, przyobiecaną Parysowi przez Afrodytę w zamian za oddanie tej ostatniej palmy pierwszeństwa w konkursie piękności bogiń. Po upadku Troi przywieziona do Sparty, gdzie pozostała do śmierci Menelaosa.
Wśród rozmaitych opowieści mitologicznych o Helenie warto wspomnieć historię o jej porwaniu przez Tezeusza oraz o zaślubinach z Achillesem, którego żoną miała zostać na Wyspach Szczęśliwych. Poza eposami Homera jest m.in. bohaterką tragedii Eurypidesa Helena (w której opisana jest jako niewinna ofiara boskiego planu ograniczenia liczby ludzi, a całą wojnę - oczekuje w Egipcie na przybycie męża, w Egipcie) i odgrywa znaczącą rolę również w jego Trojankach oraz Ifigenii w Aulidzie (sama Helena jest tam nieobecna, ale pierwszoplanowe znaczenie zyskuje sprawa przysięgi, jaką złożyli Tyndareosowi jej niegdysiejsi zalotnicy).
Kwestia odpowiedzialności Heleny za wojnę trojańską dała asumpt do powstania arcydzieła sofistycznej wymowy, Pochwały Heleny Gorgiasza z Leontinoi (V w. p.n.e.), a później mowy Izokratesa (IV w. p.n.e.). W Odprawie posłów greckich J. Kochanowskiego (podobnie jak w Iliadzie) Helena przedstawiona jest jako niewinny przedmiot sporu. Jej ducha pokazuje z kolei Faustowi Mefistofeles w Fauście Goethego.