Postać historyczna i biblijna.
Autentyczny władca Palestyny, z pochodzenia Idumejczyk, sprawował na terytorium Palestyny władzę królewską z nadania Rzymu. W młodości zaprzyjaźniony z przyszłym cesarzem Augustem, jemu też zawdzięcza władanie terytorium Palestyny. Przez historyków uznawany za wybitnego, choć surowego władcę. Po jego śmierci w podzielonej Palestynie rządziło kilku innych Herodów, synów i wnuków Heroda Wielkiego, m.in. Herod Archelaos, Herod Antypas, który kazał zabić Jana Chrzciciela i odebrał Herodiadę jej mężowi, Herodowi Filipowi.
Dzieje Apostolskie wspominają jeszcze Heroda Agryppę I, wnuka Heroda Wielkiego, który ściął apostoła Jakuba i uwięził Piotra (Dz 12,1-3) oraz Agryppę II, który przesłuchiwał Pawła (Dz 25-26). Jako postać biblijna Herod Wielki występuje tylko w tzw. ewangelii dzieciństwa według Mateusza. Gdy do Heroda doszła wiadomość o trzech Mędrcach ze Wschodu poszukujących nowo narodzonego żydowskiego króla, którego przyjście na świat zwiastują znaki astrologiczne, odebrał ją jako zagrożenie dla swego tronu, zarządził więc tzw. rzeź niewiniątek (Mt 2), czyli wymordowanie wszystkich małych chłopców.
W tym czasie Józef za radą anioła wziął Marię i Dziecię i uciekł do Egiptu, chroniąc zagrożone życie Jezusa. Staropolskie jasełka, bazując na tradycjach apokryficznych, rozbudowały motywy folklorystyczne związane z trzema Mędrcami i ze złym królem Herodem, stanowiącym symbol okrutnego władcy.