Bohater blisko 60 opowiadań i czterech powieści angielskiego lekarza, Arthura Conan Doyle’a.
Pojawił się po raz pierwszy w opublikowanej w 1887 roku (w almanachu "Beeton’s Christmas Annual") powieści Studium w szkarłacie, następnie na łamach filadelfijskiego "Lippincott’s Magazine" (1890), ale sławę zyskał dopiero dzięki cyklowi opowiadań drukowanych od 1891 roku przez londyński "The Strand", z których pierwsze nosiło tytuł Skandal w Czechach.
Król detektywów to postać nieco papierowa. Dżentelmen w każdym calu, o charakterystycznej szczupłej sylwetce, pociągłej twarzy z orlim nosem, ubrany w kraciasty płaszcz, z nieodłączną fajką w ustach, rozwiązuje niezawodnie wszystkie zagadki, posługując się metodą dedukcji pozorującej naukową analizę. W myśleniu pomaga mu gra na skrzypcach. Sherlock dostrzega szczegóły, których nie zauważa jego nieodłączny przyjaciel i kronikarz jego czynów, a przez dłuższy czas także współmieszkaniec lokalu przy Baker Street 221b, doktor John Wattson, którego naiwność stanowi tło dla inteligencji Sherlocka.
Doyle nie przykładał do powieści kryminalnej jako drugorzędnej specjalnego znaczenia, jego ambicją literacką były książki historyczne (wszystkie przeszły bez echa) i w 23. opowiadaniu pt. Ostatnia zagadka uśmiercił Holmesa w szwajcarskich Alpach. Wybuchła jednak niewyobrażalna histeria, czytelnicy zażądali zmartwychwstania Sherlocka i gdy nie pomogła kolejna powieść Pies Baskerville’ów ("wydobyta z pośmiertnych papierów Sherlocka Holemsa") wskrzesił swego bohatera w dalszych 32 opowiadaniach (m.in. Błękitny karbunkuł, Pięć pestek pomarańczy, Samotna cyklistka, Tajemnicza lokatorka, Zabójstwo przy moście, Sherlock Holmes i tajemnica srebrnego kolczyka) oraz kolejnych dwóch powieściach.
Przygody Sherlocka Holmesa były wielokrotnie filmowane, pozostały także liczne seriale telewizyjne. Postać ta od początku XX w. jest jednym z głównych bohaterów kultury masowej, choć dziś ma już dość archaiczny wydźwięk.