Postać historyczna, bohater słowackich i polskich pieśni i opowieści ludowych oraz inspirowanych nimi utworów literatury pisanej m.in. Jana Kasprowicza, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stefana Żeromskiego, Jalu Kurka czy Ernesta Brylla.
Historycznie: syn chłopa z Orawy; w 1711 r. w wieku 23 lat wstąpił do bandy zbójeckiej i szybko objął jej dowództwo. Działał na terenie Orawy i Spisza (ale nie na Podhalu!). Ujęty i na początku 1713 r. powieszony (tak jak w piosence: na haku za żebro) w Liptowskim Mikulaszu.
W legendzie: tatrzański Robin Hood zabierający bogatym i dający biednym, szlachetny, z rękami nieskalanymi cudzą krwią (choć już nie da się tego powiedzieć o jego podkomendnych). U Tetmajera (Legenda Tatr) jest mieszkańcem Podhala, pochodzi z bogatej rodziny i ginie śmiercią samobójczą, poczuwając się do winy za klęskę poniesioną przez zbójników pod jego nieobecność (był wtedy u dziewczyny). W polskim serialu telewizyjnym (reż. Jerzy Passendorfer, 1974 r.) Janosika grał Marek Perepeczko.