Bohater opowieści ludowych i tekstów apokryficznych pochodzenia żydowskiego, przeniesionych na grunt polski przez Jana z Koszyczek, autora "Rozmów, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprośnym..."
Z pochodzenia wieśniak, chytry i rubaszny, prowadzi z Salomonem pojedynek słowny, podczas którego dzięki sprytowi i bezczelności rozwiązuje zadawane mu przez króla zagadki. Wreszcie, rozpuściwszy pogłoskę o planowanym przez władcę wprowadzeniu poligamii, doprowadza do ataku kobiet na Salomona. Skazany na szubienicę, unika kary śmierci, prosząc króla o pozwolenia na wybranie sobie drzewa, na którym zawiśnie.
W dramacie Jana Kasprowicza Marchołt gruby a sprośny, jego narodzin, życia i śmierci misterium tragikomiczne (1920) zostaje mężem królewny i wskutek rewolucji, która obala rządy jego teścia - królem. Po objęciu władzy podejmuje się dzieła naprawy państwa i społeczeństwa, lecz wobec oporu poddanych, zakończonego kolejnym przewrotem, traci władzę. Zyskawszy mądrość i doświadczenie, umiera w poczuciu klęski, nękany upiorami z przeszłości.