Główny bohater powieści "Lot nad kukułczym gniazdem" Kena Keseya.
Ów "karciarz i błazen", jak sam się przedstawia, notowany za niezliczone bójki i oszustwa, tudzież za uwiedzenie nieletniej, nakazem sądu trafia do szpitala psychiatrycznego na obserwację. Wśród pacjentów wyróżnia się nie tylko wyjątkowym brakiem dyscypliny, ciętym językiem i skłonnością do nieustannego prowokowania personelu, ale także przywiązaniem do niektórych części swojej garderoby, przede wszystkim do czapki cyklistówki oraz spodenek ze wzorem w wieloryby.
Reklama
W szpitalu chce prowadzić taki tryb, życia, jaki najbardziej mu odpowiada - przynajmniej w miarę możliwości. Zatem urządza gry karciane i zakłady sportowe; oszukując pensjonariuszy na drobne sumy, daje im rozrywkę, jakiej dawno nie mieli. O wiele istotniejsze jest wszakże to, że McMurphy bierze na siebie rolę ich rzecznika, na przykład gdy stanowczo domaga się, by przepisy dotyczące czasu oglądania telewizji były bardziej życiowe.
Działania anarchicznie usposobionego Randle’a sprawiają, że do innych pacjentów zaczyna docierać, jak bardzo niesprawiedliwie bywają traktowani. Wręcz budzi się w nich jakiś "demokratyczny duch". Rzecz jasna osobnik powodujący taki ferment naraża na szwank autorytet całej instytucji, w szczególności zaś zagraża pozycji prowadzącej oddział siostry Ratched, która uznaje McMurphy’ego za osobistego wroga. McMuprhy i Ratched prowadzą swoistą "wojnę podjazdową", próbując nawzajem się skompromitować w oczach pacjentów.
Zrazu przewaga leży po stronie Randle’a, który potwierdza swoją pozycję "lidera" wśród pensjonariuszy, organizując dla nich wyprawę na łososie, notabene w towarzystwie panny lekkich obyczajów. Wkrótce potem jeden z jego towarzyszy popełnia samobójstwo, zdruzgotany faktem, że nie wyszło mu z prostytutką. Siostra Ratched odpowiedzialnością za taki obrót zdarzeń obarcza McMurphy’ego, ten zaś w napadzie szału próbuje ją udusić. Po tym gwałtownym wybuchu zostaje poddany lobotomii. Po operacji umiera, uduszony poduszką przez swojego przyjaciela Wodza Bromdena, który odbierając Randle’owi życie, chce ocalić jego honor i dać mu ostateczną wolność.
