Bohater powieści Stefana Żeromskiego Wierna rzeka.
Młody arystokrata, posiadacz ziemski, uczestnik insurekcji styczniowej. Do powstańczej partii zaciąga się wbrew woli rodziny. Zostaje ciężko ranny w bitwie pod Małogoszczą i cudem uchodzi z pola walki. Półprzytomny, obdarty, bosy, ścigany przez Rosjan i niechętnych powstaniu chłopów dociera do dworu w Niezdołach. Opiekę nad rannym roztacza właścicielka majątku - Salomea ➞ Brynicka.
Młoda szlachcianka z narażeniem życia sprowadza do Odrowąża lekarza, kryje i chroni Józefa przed rosyjskimi patrolami. Po pewnym czasie między młodzieńcem a Salomeą rodzi się miłość. Szczęśliwe chwile przerywa jednak pojawienie się w niezdolskim dworze matki Odrowąża. Sprzeciwia się ona związkowi syna z ubogą i prostą szlachcianką, za wszelką cenę nie chce dopuścić do mezaliansu. Pod wpływem matczynej presji Józef postanawia rozstać się z Salomeą i wyjechać za granicę.