Postać historyczna i bohater literacki, m.in. powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis.
Autentyczny Petroniusz to autor powieści satyryczno-obyczajowej Satyryki (łac. Satyricon), patrycjusz, prokonsul Brytanii, doradca ➞ Nerona w sprawach smaku i elegancji, obdarzony przez Tacyta mia- nem "arbiter elegantiarum". Oskarżony przez Tygellina o udział w spisku Pizona, został skazany przez cesarza na śmierć, lecz uprzedzając wyrok popełnił samobójstwo. W powieści Sienkiewicza jest wujem ➞ Marka Winicjusza. Dowiedziawszy się o jego zauroczeniu ➞ Ligią, postanawia pomóc siostrzeńcowi: ściąga dziewczynę na dwór cesarski, potem, podczas przyjęcia, odwraca od jej urody uwagę cezara.
Pogardza otoczeniem i twórczością artystyczną Nerona, lecz dzięki inteligencji i sprytowi unika jego gniewu. Po zniknięciu Ligii oferuje Markowi jako pociesze- nie swą niewolnicę ➞ Eunice, a wobec jej sprzeciwu wpada w gniew i nakazuje wy- mierzyć dziewczynie karę chłosty, nie wiedząc, że przyczyną niesubordynacji było uczucie Eunice do niego. Ceni przyjemność, sztukę, radość życia. Lubi kobiety, odrzuca przemoc, nie znosi widoku krwi. Przekonawszy się o pięknie i przywiązaniu Eunice, czyni z niej swoją kochankę i zwraca jej wolność. Ratuje Ligię przed oskarżeniem o rzucenie czarów i sprowadzenie śmierci na córkę cezara, Augustę. Wraz z Neronem opuszcza Rzym i wyjeżdża do Ancjum i Neapolis. W czasie podróży i pobytu poza stolicą pisze do Winicjusza listy. Nie rozumie siostrzeńca, pragnącego zostać chrześcijaninem.
Uznaje doniosłość doktryny chrześcijańskiej jako podnoszącej wartość zasad moralnych, lecz nie podziela jej aprobaty dla pokory, cichości i wstrzemięźliwości. Krytykuje poemat Nerona o zdobyciu Troi. W Akcjum osłania Winicjusza pod zalotami ➞ Poppei, żony Nerona, wreszcie wyjednuje od cezara zgodę na powrót siostrzeńca do Rzymu i poślubienie Ligii. Po pożarze Rzymu usiłuje zapobiec nieszczęściu i odwieść cesarza od myśli o zrzuceniu odpowiedzialności za podpalenie na chrześcijan. Nie przekonawszy cesarza, wpada w niełaskę. Traci wpływy na dworze cesarskim, nie może pomóc Winicjuszowi w uwolnieniu Ligii.
Wreszcie oskarżony przez cesarza o udział w spisku Pizona, zostaje skazany na śmierć. Uprzedziwszy wyrok, sprasza do domu przyjaciół i odczytuje w ich obecności list otrzymany od Nerona, potem wraz z Eunice popełnia samobójstwo (lekarz otwiera obojgu żyły). W ekranizacji Quo vadis w reżyserii Jerzego Kawalerowicza (2001) Petroniusza zagrał Bogusław Linda.