Jedna z postaci biblijnego wątku powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata, wzorowana na historycznym Piłacie Poncjuszu.
Wywodząc pochodzenie Piłata od króla- astrologa i młynarzówny, pięknej Pili, Bułhakow oparł się na anonimowym poemacie łacińskim z XII w. pt. Piłat, gdzie rzymski namiestnik przedstawiony jest jako syn germańskiego króla Ata i wieśniaczki Pili. Ich dziecku nadano imię będące połączeniem imion rodziców. W powieści Piłat nazwany jest także Jeźdźcem Złotej Włóczni - zarówno z powodu pazerności na złoto, jak i etymologii zaproponowanej przez niemieckiego religioznawcę Arthura Drewsa, który w książce Mit Chrystusa słowo "Piłat" łączył z wyrazem "włócznik".
Kiedy przed rzymskim namiestnikiem staje ➞ Jeszua Ha-Nocri oskarżony przez Sanhedryn o namawianie ludu do zburzenia jeruszalaimskiej świątyni, Piłat szybko nabiera przeświadczenia, że ma do czynienia z człowiekiem łagodnym i niewinnym. Jego przychylność wobec Jeszui wzrasta, gdy ten sprawia, iż mija mu uporczywy ból głowy, nękający go od samego rana. Próbuje więc uzyskać dla Jeszui ułaskawienie, rezygnuje z tego jednak, widząc determinację kapłanów i bojąc się utraty swego stanowiska. Po ukrzyżowaniu proroka każde wspomnienie własnego tchórzostwa sprawia mu niewymowną mękę. Mści się więc na ➞ Judzie z Kiriatu, zdrajcy, który wydał Jeszuę w ręce kapłanów, i każe go zabić swojej tajnej policji. Marzy o spotkaniu z Jeszuą na ścieżce poświaty księżycowej.
Po śmierci spędza dwa tysiące lat na szczycie góry, pragnąc spokoju i przebaczenia. Również ta scena stanowi nawiązanie do legendy germańskiej, która wiąże losy Piłata z nazwą góry w Alpach Szwajcarskich - Mont Pilatus, gdzie rzekomo do dziś pojawia się Piłat w Wielki Piątek i myje ręce, daremnie próbując zmazać z siebie winę. Powieściowego Piłata wyzwala od tej męki ➞ Mistrz, który wypowiada w jego kierunku zdanie: Jesteś wolny! Jesteś wolny! On czeka na ciebie. Jest to zarazem ostatnie zdanie pisanej przez Mistrza powieści o Piłacie z Pontu.