Tytułowy bohater i narrator powieści Philipa Rotha Kompleks Portnoya.
Portnoy niewątpliwie należy do najbardziej znanych postaci w powojennej prozie amerykańskiej, do czego walnie przyczynił się skandal obyczajowy, jaki wywołała publikacja powieści. Oto trzydziestodwuletni amerykański Żyd wyznaje swoje seksualne ekscesy psychoanalitykowi, doktorowi Spielvoglovi. Najpierw opowiada o masturbacji: gdy jako nastolatek odkrywał świat seksu, masturbacja była czynnością wyznaczającą rytm jego codziennego życia. W gruncie rzeczy wyglądało to tak, że wszelkie inne zajęcia wypełniały mu czas między jedną masturbacją a drugą.
W ten sposób we wczesnej młodości przejawiał się bunt Portnoya wobec rodziny i środowiska, wobec nakazów i zakazów, jakie niesie ze sobą fakt należenia do określonej społeczności. Osobą, która najbardziej przyczyniła się do skrzywienia charakteru Portnoya, jest jego matka Sophie, osoba pod każdym względem dominująca, która poprzez swoją ciekawość, poglądy i sposób bycia drastycznie ogranicza prywatną sferę syna. Z kolei ojciec, urzędnik firmy ubezpieczeniowej, jest wobec Sophie tak samo uległy, jak Aleks. Życiowa postawa matki Portnoya posiada ścisły związek z jej żydowskim pochodzeniem; Sophie bowiem jest strażniczką tradycji judaizmu w rodzinie.
Toteż bunt Portnoya przeciwko autorytetowi rodziców znamionuje również odrzucenie przezeń tradycyjnej żydowskiej obyczajowości. Bohatera razi powierzchowność rytuałów. W dorosłym życiu nadal czuje się on zdominowany przez matkę, zatem podważa jej autorytet prowadząc rozwiązłe życie seksualne, ale - co istotne - zachowując w kontaktach z rodzicami pozory przyzwoitości. Kochanki Portnoya symbolizują ważne sfery doświadczenia amerykańskiego: jedna pochodzi z tradycyjnej rodziny z Nowej Anglii, inna wywodzi się z farmerskiej społeczności ze Środkowego Zachodu.
Bohater stwierdza nawet, iż wykorzystując te kobiety, podbija Amerykę; kiedy zaś porzuca kochanki z dobrych amerykańskich domów, symbolicznie Amerykę bruka. Zatem jego bunt skierowany jest również przeciwko amerykańskiej tradycji i stylowi życia w ogóle.
Najdłużej trwa związek Portnoya z dziewczyną nazywaną Małpką, pochodzącą z prostej górniczej rodziny z Wirginii. Aleks, który jest człowiekiem wykształconym i pełni ważną funkcję w biurze bur- mistrza Nowego Jorku, na swój sposób "cywilizuje" Małpkę, ucząc ją dobrych manier, podsuwając jej lektury itp.
Ale potrzebuje jej dlatego, iż spełnia ona jego najwymyślniejsze erotyczne fantazje. Aleks Portnoy, który przez wiele lat czuł się ubezwłasnowolniony - przez rodzinę, tradycję i Amerykę - sam posuwa się do tego, że kompletnie uzależnia od siebie inną osobę. Jednak zdeprawowanie Małpki okazuje się zbyt dużym ciężarem dla sumienia Aleksa - w finale powieści opisuje on wyimaginowany sąd nad sobą jako sprawcą jej upadku.