Postać z mitologii greckiej, w wielu utworach antycznych (np. Ajschylosa Prometeusz skowany) przedstawiana jako zbawca ludzkości, w późniejszej tradycji literackiej symbol poświęcenia osobistego szczęścia dla dobra ogółu.
Był synem Japetosa i Temidy (albo Klimene). Należał do tytanów, a więc istot nieśmiertelnych, pokonanych przez bogów pod dowództwem Zeusa i uwięzionych w Tartarze. On sam jednak uniknął niewoli, gdyż przewidując wynik starcia (jego imię znaczy: "rozsądny, przewidujący") stanął po stronie Zeusa.
Dla Hezjoda (Teogonia) był Prometeusz twórcą ludzi: ulepił ich postacie z gliny, a Atena tchnęła w nie życie. Zeusowi nowe stwory niezbyt się podobały, pozbawił je więc ognia i miał zamiar zabronić im najlepeszego pożywienia. Prometeusz uratował ludzi fortelem: wnętrzności zabitego wołu zawinął w tłuszcz, a mięso - w żołądek.
Z dwu pakunków Zeus wybrał ten z tłuszczem (dlatego ofiary bogom składano z wnętrzności), a ludzie mogli jeść mięso. Później Prometeusz nie bacząc na zakaz Zeusa przyniósł ludziom ogień i nauczył ich szeregu cennych umiejętności, m.in. wytapiania metali. Za karę został na odludziu przykuty do skały. Co rano przylatywał doń wysyłany przez Zeusa orzeł, który szarpał mu wątrobę, a ta no cą regenerowała się. Później został za pomocą pioruna strącony do Tartaru. Po kilku wiekach uwolniony pomógł Zeusowi uniknąć detronizacji.