Bohater powieści Przemyślny szlachcic z Manczy Don Kichote Miguela de Cervantesa.
Były fornal, niepiśmienny giermek i towarzysz przygód Don Kichota dla wielu interpretatorów równorzędny z tytułowym, bohater powieści. Jego postać ulega w powieści znaczącej ewolucji. O ile w części pierwszej motywem towarzyszenia Don Kichotowi w roli giermka zdaje się być głównie obietnica korzyści ekonomicznych (giermek ma zostać gubernatorem zdobytej wyspy), to w drugiej Sancho zdaje się podzielać zamiłowanie swojego pana do rycerskiego życia.
Kiedy pokonany przez bakałarza Carrasco Don Kichot decyduje się, pod koniec powieści, na powrót do domu, to Sancho jest najbardziej rozczarowany powrotem do codzienności chłopskiego bytu. Sancho jest w większości wypadków świadomy szaleństwa swojego pana i np. usiłuje odwieść go od stada baranów czy atakowania wiatraków, które ten bierze za złych olbrzymów. Klasycznie przeciwstawianie skrajnego realisty Sancha, skrajnemu idealiście Don Kichotowi, egzaltacji drobnego szlachetki zdrowemu rozsądkowi plebejusza, odwagi tchórzostwu, bezinteresowności pazerności - jest dużym uproszczeniem.
Najistotniejszy kontrast dotyczy cech fizycznych. Sancho jest niski, krępy i gruby, Don Kichot chudy, wysoki i kościsty. W rozlicznych dialogach pana i giermka Sancho rzeczywiście zdaje się prezentować zdrowy rozsądek, ale w dużym stopniu jest to złudzenie wynikające z posługiwania się rozmaitymi językami. Język Sancha, nasycony przysłowiami i ludowymi powiedzeniami, jest skontrastowany z uczonym a zarazem poetycko egzaltowanym językiem Don Kichota. Ale mimo odmienności języków pan i giermek doskonale się rozumieją.
Jest tak, ponieważ dla nich iluzja jest czymś ważnym. O ile jednak dla Don Kichota jest ona punktem wyjścia, to dla Sancha stanowi punkt dojścia. Obydwaj są jednak zainteresowani konfrontowaniem iluzji z rzeczywistością niezależnie od ceny (zazwyczaj są to siniaki i szyderstwa), którą przychodzi im płacić. Kiedy Sancho podczas mistyfikacji na dworze księcia otrzymuje gubernatorstwo rzekomej wyspy Baratarii, sprawuje tam sprawiedliwe rządy. Gdy mistyfikacja się kończy - z naturalnością powraca do swej roli giermka.
Don Kichot ulega własnym iluzjom, Sancho podatny jest na iluzje innych wobec których jego pragmatyzm i zdrowy rozsądek są bardzo słabą zaporą. Wszystko to usprawiedliwia radykalną rewizję interpretacji "Don Kichota" przedstawioną przez Franza Kafkę, który uważał że Don Kichot jest emanacją marzeń Sancha i że to jego tak naprawdę interesuje ich konfrontacja z rzeczywistością, choć sam nie ma odwagi dokonywania takich prób.